ΒΙΟΗΘΙΚΗ & ΒΙΟΘΕΟΛΟΓΙΑ - ΙΕΡΟΘΕΟΣ ΒΛΑΧΟΣ

ΙΕΡΟΘΕΟΥ ΒΛΑΧΟΥ

Ζούμε σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από τις ραγδαίες εξελίξεις στον τομέα της βιοτεχνολογίας. Τα μεγάλα βήματα που έχουν γίνει στον χώρο της γενετικής μηχανικής και της μοριακής βιολογίας, οι επιστημονικές έρευνες που φέρνουν στην δημοσιότητα νέες ανακαλύψεις, με αποκορύφωμα την ολοκλήρωση της χαρτογράφησης του ανθρωπίνου γονιδιώματος, αν και είναι αξιοθαύμαστα, εν τούτοις όμως δημιούργησαν πολλά προβλήματα και κινδύνους.

Η επιστήμη της βιοηθικής προσπαθεί να θέση περιορισμούς και όρους, ώστε να αντιμετωπισθούν με τον καλύτερο τρόπο όλες οι προκλήσεις και τα προβλήματα που δημιουργούνται από τις βιοϊατρικές έρευνες και την βιοτεχνολογική επανάσταση.

Σκοπός του βιβλίου Βιοηθική και βιοθεολογία δεν είναι απλώς η περιγραφή των θεμάτων γύρω από τις διάφορες ιατρικές ανακαλύψεις, αν και ο συγγραφέας μας παραθέτει βασικά στοιχεία, απαραίτητα για την κατανόηση των γραφομένων, αλλά η αντιμετώπιση των βιοηθικών προβλημάτων μέσα από την προοπτική της Ορθοδόξου Εκκλησίας, η οποία μπορεί να ονομασθή βιοθεολογία.

Είναι απαραίτητο να σημειωθή, όπως αναφέρεται στον πρόλογο του βιβλίου, ότι θίγεται μόνον η βάση των βιοηθικών προβλημάτων μέσα από την θεολογία της Εκκλησίας και όχι οι λεπτομέρειες. Η ορθόδοξη βιοηθική δεν καθορίζεται από ηθικούς και δεοντολογικούς κανόνες συμπεριφοράς, αλλά αντιμετωπίζει τα βιοηθικά προβλήματα βασισμένη πάντα στα ορθόδοξα κριτήρια περί της ζωής και του θανάτου. Βλέπει τον κάθε άνθρωπο ως κατ’ εικόνα του Θεού, ως πρόσωπο μοναδικό και ανεπανάληπτο, που οδηγείται προς το καθ’ομοίωση, δηλαδή, την θέωση. Οι λεπτομέρειες και τα προβλήματα αντιμετωπίζονται ποιμαντικά και σε προσωπικό επίπεδο.

Στο πρώτο μέρος του βιβλίου που έχει τίτλο Βιοηθικά προβλήματα και ορθόδοξη θεολογία ο συγγραφέας, με σεβασμό στην σύγχρονη έρευνα,  απαντά στα ερωτήματα που αφορούν τις τρεις βασικές πτυχές της ζωής του ανθρώπου που συνδέονται μεταξύ τους, δηλαδή, την αρχή της ζωής, την παράταση της ζωής και το τέλος της βιολογικής ζωής. Απαντά εξ επόψεως ορθοδόξου θεολογίας στα ηθικά διλήμματα που προκαλούνται από τις επιστημονικές ανακαλύψεις και τις προοπτικές που αυτές ανοίγουν.

Παρουσιάζονται με συντομία τα σύγχρονα γενετικά και βιοηθικά προβλήματα, καθώς επίσης και ο τρόπος με τον οποίο τα αντιμετωπίζει η ορθόδοξη θεολογία.

Ποιά η θέση της Εκκλησίας για την κλωνοποίηση, τις έρευνες στα βλαστοκύταρα, την εξωσωματική γονιμοποίηση, τις εκτρώσεις, τον προγεννητικό έλεγχο; Καταγράφονται βασικές διδασκαλίες της Ορθοδόξου Εκκλησίας σχετικά με την σύλληψη και την ζωή του εμβρύου. Ποιά πρέπει να είναι η στάση της χριστιανής εγκύου γυναίκας απέναντι στο έμβρυο που φέρει μέσα της και με ποιό τρόπο αντιμετωπίζει τις δυσκολίες και τα προβλήματα κατά την περίοδο της κυήσεως;

Με ποιές προϋποθέσεις αποδέχεται η Εκκλησία την μετάγγιση αίματος, τις μεταμοσχεύσεις οργάνων και τις γονιδιακές θεραπείες;

Εξετάζονται οι προβληματισμοί και οι αμφισβητήσεις όσον αφορά τον καθορισμό των κριτηρίων του θανάτου. Ταυτίζεται απόλυτα ο «εγκεφαλικός θάνατος» με τον βιολογικό;  Γράφοντας για την ευθανασία και την ορθόδοξη αντιμετώπιση των προβλημάτων που προκύπτουν στις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) ο αναγνώστης του βιβλίου λαμβάνει απαντήσεις στα ερωτήματα για το τι είναι ζωή και τι είναι θάνατος, τα οποία συνδέονται με τα υπαρξιακά προβλήματα και τις υπαρξιακές αναζητήσεις του ανθρώπου.

Αναφέρονται οι διάφοροι προβληματισμοί, αλλά κυρίως οι θεολογικές απόψεις όσον αφορά την γονιδιακή επανάσταση και τις μεθόδους ανασυνδυασμού του DNA των οργανισμών και των φυτών και υποστηρίζεται ότι οι σύγχρονες βιοϊατρικές έρευνες, όταν γίνωνται ανεξέλεγκτα, «βιάζουν» και την φύση και τον άνθρωπο. Υπογραμμίζεται η ορθόδοξη διδασκαλία ότι μέσα σε ολόκληρη την κτίση, ακόμη και στο DNA, υπάρχει η άκτιστη δημιουργική και ζωοποιός ενέργεια του Θεού.

Επίσης εξηγείται πόσο η έρευνα εμπλέκεται μέσα σε διάφορες διαπλοκές μεταξύ εταιριών και ερευνητικών κέντρων και πόσο σχετίζεται με ποικίλες σκοπιμότητες και με την εμπορευματοποίηση. Γιατί η ορθόδοξη θεολογία δεν αποδέχεται την ευγονική νοοτροπία και τον ρατσισμό;

Στο δεύτερο μέρος που επιγράφεται Ειδικά βιοηθικά θέματα και είναι εισηγήσεις του συγγραφέα σε διάφορα ακροατήρια, δίνονται κατανοητές απαντήσεις στα εκκλησιολογικά και ποιμαντικά ερωτήματα που δημιουργούνται με την ανάλυση των βιοηθικών θεμάτων. Η Εκκλησία θέτει θεολογικές βάσεις χωρίς να παραβιάζη την ελευθερία των ανθρώπων.

Στο κεφάλαιο Η ευθανασία και τα βιοηθικά προβλήματα που σχετίζονται με αυτήν ο συγγραφέας παρουσιάζει τις απόψεις–θέσεις της Εκκλησίας για την ευθανασία και μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι «μια ζωή που δεν έχει νόημα καταλήγει σε έναν θάνατο χωρίς νόημα».

Καταγράφονται οι παρεμβάσεις του συγγραφέα, ως τακτικό μέλος της Επιτροπής στο Εθνικό Συμβούλιο Ιατρικής Ηθικής και Δεοντολογίας, σε καίρια ζητήματα κατά την κατάρτιση του Κώδικα Άσκησης Ιατρικού Επαγγέλματος και Δεοντολογίας.

Περιλαμβάνεται η εισήγηση στην Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος με θέμα: Η ιατρική υποβοήθηση στην ανθρώπινη αναπαραγωγή.

Στην εισήγηση Εκκλησία και δημογραφικό πρόβλημα παρουσιάζεται η διαφορά της ορθοδόξου θεολογίας από την επιστήμη της δημογραφίας και ποιά τα αίτια στα οποία εντοπίζει η Εκκλησία την δημιουργία του δημογραφικού προβλήματος.

Υπογραμμίζονται τα όρια μεταξύ θεολογίας και επιστήμης και διευκρινίζεται ότι η επιστήμη δεν μπορεί να υποκαταστήση και να αντικαταστήση την Εκκλησία εφ’ όσον δεν μπορεί να νικήση τον θάνατο.  Η ορθόδοξη θεολογία δεν εμποδίζει την έρευνα σε θέματα επιστημονικά και σέβεται την ιατρική επιστήμη όταν παραμένη στα όριά της και δεν επεμβαίνη στην δικαιοδοσία του Θεού.

Καταγράφονται Γενικές βιοθεολογικές αρχές, τις οποίες θα πρέπει να έχη υπ’ όψη του ένας ορθόδοξος επιστήμονας, που ξεκινούν από την αρχή της συλλήψεως του ανθρώπου και φθάνουν στο τέλος της βιολογικής του ζωής.

Στο Παράρτημα αναδημοσιεύονται τρία κείμενα: 1) Η δημιουργία του κόσμου και η δημιουργία του ανθρώπου - Προκλήσεις και προβληματισμοί του 2000, 2) Πορίσματα Επιστημονικού Συνεδρίου: Εκκλησία και βιοηθική – Ο λόγος της επιστήμης και ο λόγος της θρησκείας και 3) Διακήρυξη Βασικών Αρχών Βιοηθικής της Διακοινοβουλευτικής Συνέλευσης Ορθοδοξίας.

Γενικά, σκοπός της ορθόδοξης βιοηθικής και βιοθεολογίας, που προβάλλεται στο συγκεκριμένο βιβλίο, είναι να προσφέρη στον σύγχρονο άνθρωπο το νόημα της ζωής και του θανάτου, ώστε να αξιοποιήση την βιολογική του ζωή, που είναι δώρο του Θεού, και να νικήση τον θάνατο.