ΑΝΑΤΟΛΙΚΑ ΤΟΜΟΣ 1ος ΙΕΡΟΘΕΟΣ ΒΛΑΧΟΣ

Περιλαμβάνει κείμενα κοινωνικά και θεολογικά που είναι εμποτισμένα στο πνεύμα της ορθόδοξης ανατολής και γράφηκαν κυρίως για να αντιμετωπίσουν τρέχουσες ποιμαντικές ανάγκες.  Ολα τα κείμενα έχουν σκοπό να προβάλλουν την  Ορθόδοξη Παράδοση και ζωη. Προσφέρουν θεολογικό λόγο και βοηθούν τον αναγνώστη να απαλλαγή από τις ποικίλες κακοδαιμονίες της ζωής.

Μελετώντας τα διάφορα κοινωνικά θέματα που άναλύει ο συγγραφέας θα διαπιστώση ο αναγνώστης ποια είναι η άποψη και η διδασκαλία της  Εκκλησίας για τα ποικίλα προβλήματα που δημιουργούνται μέσα στην κοινωνία, διότι η  Εκκλησία έχει την δύναμη να μεταμορφώνη τον άνθρωπο, τον κόσμο και την ζωη. Στο άρθρο Ανθρωπος από την σύλληψη υπογραμμίζεται ότι το έμβρυο έχει ψυχή από την στιγμη της συλλήψεώς του και είναι ανθρώπινη ύπαρξη που έχει δικαίωμα να ζήση και να φθάση από το κατ  εἰκόνα στο καθ  ὁμοίωσιν. Διαβάζοντας Ο γάμος προ και μετά την πτώση και Η σωτηρία στον γάμο παρατηρούμε ότι, όταν ο γάμος βρίσκεται στην ορθόδοξη εκκλησιαστική ατμόσφαιρα και εμπνέεται από αυτήν, είναι τρόπος θεραπείας και σωτηρίας του ανθρώπου. Μεσα στην  Ορθόδοξη  Εκκλησία δεν υπάρχει ουσιαστική διαφορά μεταξύ αγάμου και εγγάμου. Σκοπός του ανθρώπου δεν είναι απλώς ο γάμος, αλλά η πνευματική του τελείωση και η σωτηρία. Στα κείμενα Η θεολογική πλευρά του προβλήματος του AIDS και Ναρκωτικά και νέοι υπογραμμίζεται ότι τόσο τα ναρκωτικά, όσο και το AIDS φανερώνουν την απουσία νοήματος για την ζωη. Διατυπώνονται τα αίτια του προβλήματος και ποιές είναι οι κατάλληλες προϋποθέσεις ώστε οι νέοι να βρίσκουν αγάπη και νόημα ζωής.  Η  Ορθόδοξη  Εκκλησία διαθέτει μια θεραπευτική αγωγή που θεραπεύει τον εσωτερικό κόσμο του ανθρώπου. Στο άρθρο Τα δικαιώματα των λαϊκών επισημαίνεται ότι οι λαϊκοί είναι χαρισματούχα μέλη του πληρώματος της  Εκκλησίας, που μπορούν να βοηθήσουν στην ανάπτυξη της ενοριακής και εκκλησιαστικής ζωής ως «συνεργοί» των Ποιμένων της  Εκκλησίας. Διαβάζοντας για την δικαιοσύνη στο ανάλογο άρθρο Η δικαιοσύνη υποστηρίζεται ότι έξω από την εν Χριστώ ζωη δεν υπάρχει αληθινή δικαιοσύνη. Στην  Ορθόδοξη  Εκκλησία δεν ομιλούμε απλώς για την επικράτηση του ανθρωπίνου δικαίου, αλλά για την δικαιοσύνη του Θεού που είναι η αγάπη και η φιλανθρωπία.

Αξίζει ιδιαίτερα να προσεχθούν τα κείμενα Πλούσιοι και πτωχοί κατά τούς τρεις  Ιεράρχας, ιδίως κατά τον Μεγα Βασίλειο και Εκκλησιαστική περιουσία και φιλανθρωπία τα οποία παρουσιάζουν την διδασκαλία των αγίων της  Εκκλησίας και ιδιαίτερα των Τριών  Ιεραρχῶν, οι οποίοι μίλησαν εναντίον της κοινωνικής αδικίας και της εκμεταλλεύσεως του ανθρώπου από τον άνθρωπο.  Η διδασκαλία τους δεν στρέφεται εναντίον των υλικών αγαθών, αλλά εναντίον των παθών και αποβλέπει στην μεταμόρφωση του προσώπου, που είναι η μεγαλύτερη κοινωνική προσφορά. Θα διαπιστώση ο αναγνώστης ότι υπάρχει τεράστια διαφορά μεταξύ φιλανθρωπικού και κοινωνικού έργου, όπως υπάρχει διαφορά μεταξύ προσώπου και ατόμου.

Με την μελέτη των άρθρων Το χάραγμα του θηρίου και η σφραγίδα του  Αρνίου, Η σφραγίδα του Χριστού και Η ενέργεια του αντιχρίστου, ενημερώνεται ο αναγνώστης σχετικά με τα όσα λέγονται και γράφονται τον τελευταίο καιρό για τον αντίχριστο. Γινεται κατανοητό ότι ο αντίχριστος υπάρχει, ενεργεί, αλλά και έρχεται. Το χάραγμα δεν είναι απλώς μια εξωτερική σημείωση, αλλά εσωτερική αποδοχή και αναγνώριση του αντιχρίστου και η σφραγίδα του  Αρνίου δεν είναι μόνο ένα εξωτερικό γεγονός, αλλά βίωση της μυστηριακής και ασκητικής ζωής, δηλαδή αναγνώριση και λατρεία του αληθινού Θεού.

Αλλα κείμενα που μπορεί να προσέξη ο αναγνώστης είναι: Ψυχραιμες εκτιμήσεις, Μεταγλώτιση των λατρευτικών κειμένων, Ο τελευταίος πειρασμός του Χριστού,Ορθόδοξη  Ιεραποστολή, Οι  Ελληνες αριστεροί και άλλα.

Τα Χριστολογικά κείμενα Η εναν-θρώπηση του Υιού και Λογου του Θεού και Η θεία Κενωση δείχνουν την μεγάλη αγάπη του Θεού προς τον άνθρωπο και την δυνατότητα σωτηρίας του ανθρώπου.  Υποδεικνύεται η οδός της μετανοίας ως βασική προϋπόθεση ώστε να αντιμετωπίζουμε πνευματικά τις διάφορες δοκιμασίες της ζωής και να βιώνουμε σ  ἕνα βαθμο την κένωση του Χριστού.  Οπως γράφεται και στο άρθρο Σταυρός η καθέδρα της  Ορθοδόξου Θεολογίας είναι ανάγκη να αναλάβουμε τον Σταυρό της μετανοίας για να γίνουμε κατοικητήρια του παναγίου Πνεύματος, αληθινά πρόσωπα με ήθος θυσιαστικό.

Τι ακριβώς είναι η φαντασία και ποια η θέση της για την μεταμόρφωση του ανθρώπου και την πορεία του προς την θέωση μελετούμε στο κείμενο Φανταστικό, φαντασία, φάντασμα. Συμφωνα με την διδασκαλία των αγίων Πατέρων της  Εκκλησίας, για να φθάση ο νους του ανθρώπου στην θεωρία του Θεού, πρέπει να απαλλαγή τελείως από κάθε εικόνα, έστω και καλή. Στα κείμενα Ο λόγος του Θεού και Ο σύγχρονος άνθρωπος και ο λόγος του Θεού αναλύονται οι δύο σημασίες του «λόγου του Θεού» μέσα στην  Αγία Γραφή· ότι, δηλαδή, α) ο λόγος του Θεού είναι θεία ενέργεια που δεν απευθύνεται στην λογική, αλλά γεννιέται στην καθαρή καρδιά του ανθρώπου και β) ο λόγος του Θεού είναι η δια της διδασκαλίας μετάδοση της εμπειρίας και της  Αποκαλύψεως.

Την διδασκαλία περί του αγίου Πνεύματος αναλύει το κείμενο Το  Αγιον Πνεύμα κατά την διδασκαλία της  Εκκλησίας. Παρουσιάζεται η σχέση του Αγίου Πνεύματος με τα άλλα πρόσωπα της  Αγίας Τριάδος. Γινεται λόγος για τα «κοινά και ακοινώνητα» που υπάρχουν στην  Αγία Τριάδα και για την ενέργεια του αγίου Πνεύματος στην Παλαιά Διαθήκη εν σχέσει με την ενέργειά Του κατά την Πεντηκοστή.  Επίσης στο κείμενο Αγιον Πνεύμα και Λατίνοι διατυπώνεται η διδασκαλία των αγίων Πατέρων και η αντίθεσή τους προς την αιρετική και κακόδοξη διδασκαλία των Λατίνων. Γίνεται λόγος για την Ουνία και πως με ύπουλο τρόπο επιδιώκει την αλλοίωση της  Ορθοδοξίας. Τονίζεται η σωτηριολογική σημασία που έχουν τα δόγματα μέσα στην  Εκκλησία και η στενή σύνδεσή τους με την πρακτική και κοινωνική ζωη. Είναι βασικό να γνωρίζουμε ότι τα δόγματα δεν χωρίζονται από την πνευματική εμπειρία και ζωη. Στο άρθρο Το δόγμα της  Αγίας Τριάδος στην ζωη μας επισημαίνεται ότι ιδιαίτερα στις ημέρες που ζούμε απαιτείται να συνδέεται η πρακτική ζωη, με το κήρυγμα αλλά και με τα δόγματα.

Από την μελέτη των « Ανατολικών κειμένων» γίνεται κατανοητό ότι η  Εκκλησία έχει την δυνατότητα να θεραπεύση όλες τις πληγές της σύγχρονης κοινωνίας διότι με την θεανθρώπινη παιδεία που διαθέτει μπορεί να προσφέρη ουσιαστικές λύσεις και να σώση τον άνθρωπο. Στην διδασκαλία των αγίων Πατέρων δεν υπάρχει αντίθεση μεταξύ θεολογίας και ζωής.  Οπως γράφεται και στο κείμενο Ορθόδοξη Παράδοση, η  Ορθόδοξη  Εκκλησία είναι η μόνη που μπορεί να σώση τον κόσμο, διότι έξω από τον Θεάνθρωπο δεν υπάρχει σωτηρία.

ΜΙΚΡΑ ΕΙΣΟΔΟΣ ΣΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ - ΙΕΡΟΘΕΟΣ ΒΛΑΧΟΣ

Είναι το δεύτερο βιβλίο της σειράς θεωρία και πράξη που εκδίδει η ᾽Αποστολική Διακονία της ᾽Εκκλησίας της  Ελλάδος. Μας εισάγει σε βασικά θέματα που έχουν σχέση με την ορθόδοξη πίστη και την χριστιανική ζωη. Καθορίζονται τα κεντρικά στοιχεία της ᾽Ορθοδόξου πνευματικότητος.

Στην αρχη του μικρού αυτού τεύχους δίνεται ο ορισμός των όρων «᾽Ορθόδοξος» και «Πνευματικότης». ᾽Επισημαίνεται ότι η ᾽Ορθόδοξη πνευματικότητα είναι Χριστοκεντρική, Τριαδοκεντρική και εκκλησιαστική. Είναι επίσης μυστηριακή και ασκητική διότι σε όλη την εκκλησιαστική παράδοση είναι απαραίτητος ο συνδυασμός μυστηρίων και ασκήσεως.

Παρουσιάζονται οι διαφορές της ᾽Ορθόδοξης Πνευματικότητος από τις άλλες παραδόσεις.  Η βασική διαφορά είναι κυρίως στα δόγματα και στην διδασκαλία, αλλά και στον τρόπο και την μέθοδο θεραπείας του ανθρώπου.

᾽Αναλύονται οι έννοιες «νους» και «καρδιά» και ορίζεται το κέντρο της ᾽Ορθοδόξου Πνευματικότητος που είναι η καρδιά μέσα στην οποία πρέπει να λειτουργή φυσιολογικά ο νους.

᾽Αναφέρονται οι βαθμοί της πνευματικής τελειώσεως που είναι η κάθαρση της ψυχής, ο φωτισμός του νου και η θέωση.

᾽Εξηγούνται οι όροι «πράξη» που είναι η κάθαρση της καρδιάς και «θεωρία» που είναι ο φωτισμός του νου και η θέα του ακτίστου Φωτός.

᾽Επισημαίνεται ότι στην ᾽Ορθόδοξη Πνευματικότητα δεν υπάρχει διάσταση μεταξύ νηπτικής και κοινωνικής θεολογίας καθώς επίσης δεν υπάρχει σαφής διάκριση μεταξύ μοναχών και εγγάμων από πνευματικής απόψεως.

Με την μελέτη του μικρού αυτού τεύχους ο αναγνώστης θα παρατηρήση ότι εξετάζονται γενικά και συνοπτικά τα θέματα που αφορούν την πνευματική ζωη χωρίς να προχωρή ο συγγραφέας σε πλήρη και λεπτομερή ανάλυση.  Ωστόσο όμως γίνεται κατανοητό ότι η ᾽Ορθόδοξη ᾽Εκκλησία είναι πνευματικό θεραπευτήριο που θεραπεύει τον άνθρωπο και τον οδηγή στην κοινωνία και ένωση με τον Θεο.

ΚΑΤΗΧΗΣΗ & ΒΑΠΤΙΣΗ ΤΩΝ ΕΝΗΛΙΚΩΝ ΙΕΡΟΘΕΟΣ ΒΛΑΧΟΣ

Μελετώντας το βιβλίο Κατήχηση και βάπτιση των ενηλίκων που είναι το 6ο στην σειρά Θεωρία και πράξη των εκδόσεων της ᾽Αποστολικής Διακονίας της ᾽Εκκλησίας της  Ελλάδος, παρατηρούμε ότι συμβάλλει κατά πολύ στην ποιμαντική διακονία των προσερχομένων στην ᾽Ορθόδοξη ᾽Εκκλησία. Στις ημέρες μας πολλοί, απογοητευμένοι από άλλες θρησκείες και θεωρίες η και από την αθεΐα, ζητούν να βαπτισθούν και να γίνουν μέλη της ᾽Ορθόδοξης ᾽Εκκλησίας. Είναι επίσης χρήσιμο βοήθημα και για τούς ήδη βαπτισθέντες, δηλαδή, για κάθε πιστό μέλος της ᾽Εκκλησίας.

Το έργο της κατηχήσεως πρέπει να γίνεται με υπευθυνότητα και σοβαρότητα, χωρίς εκκοσμίκευση και αδιακρισία διότι είναι ευλογημένη διακονία.

᾽Από τον πρώτο καιρό της ιδρύσεώς της η ᾽Εκκλησία προετοίμαζε πολύ κάποιον που ήθελε να γίνη μέλος της.  Η κατήχηση ήταν μια πορεία προς την κάθαρση, ώστε κεκαθαρμένος ο άνθρωπος να βαπτισθή και να γίνη ναός του Παναγίου Πνεύματος.

Αναλύονται οι απαραίτητες προϋποθέσεις που πρέπει να συντρέχουν και στις ημέρες μας, ώστε να γίνεται η κατήχηοη με ορθόδοξο τρόπο και να είναι σωστή. Βασική προϋπόθεση για την σωοτή κατήχηση θεωρεί ο συγγραφέας την ύπαρξη πεπειραμένου κατηχητή που να μπορή να προσαρμόζη κάθε φορά τον λόγο, ανάλογα με τις απαιτήσεις και τα ενδιαφέροντα του κατηχουμένου. ᾽Επίσης απαραίτητη προϋπόθεση είναι η σύνδεση της κατηχήσεως με την λατρεία, τα Μυστήρια και την άσκηση γιατί διαφορετικά θα είναι εγκεφαλική και θεωρητική. Είναι επίσης πολύ καλό να συνδεθή ο κατηχούμενος με μια εκκλησιαστική κοινότητα, δηλαδή, με μια ᾽Ενορία η ένα Μοναστήρι για να γνωρίση ότι η ᾽Ορθόδοξη ᾽Εκκλησία είναι πνευματική θεραπευτική κοινότητα μέσα στην οποία θεραπεύονται οι ψυχικές ασθένειες των ανθρώπων.

Ο αναγνώστης μπορεί να μελετήοη ένα γενικό πλαίσιο κατηχητικών ομιλιών που παρουσιάζει ο συγγραφέας και δείχνει πως μπορεί να ασκηθή μια σύγχρονη Κατήχηση σε όσους θέλουν να βαπτισθούν. Γινεται ανάλυση του Συμβόλου της Πιστεως. Τιθενται ερωτήσεις και απαντήσεις που αναφέρονται στα βασικά και κεντρικά σημεία της ορθοδόξου πίστεως και ζωής και έχουν σκοπό την εμπέδωοη των γνώσεων που διδάχθηκαν οι κατηχούμενοι.

Γράφοντας για την τελετή του μυστηρίου του Βαπτίσματος επισημαίνεται ότι η σύνδεση του βαπτίσματος με την Θεία Λειτουργία θα συντελέση στην αναγέννηση της Λειτουργικής ζωής. “Το  Αγιον Πνεύμα το οποίο δρα και ενεργεί με το ύδωρ της Κολυμβήθρας αναγεννά ολόκληρο τον άνθρωπο”. Με το  Αγιο Βαπτισμα, που θεωρείται εισαγωγικό μυστήριο, λαμβάνουμε το φως της θείας Χαριτος και εισερχόμαστε στο Σώμα του Χριστού, την ᾽Εκκλησία.

Υπογραμμίζονται στο τέλος του βιβλίου βασικά σημεία καθοδηγήσεως μετά το βάπτισμα και τονίζεται ότι η κατήχηση των βαπτισθέντων είναι δυσκολώτερη από την κατήχηση των κατηχουμένων πριν το βάπτισμα. Με τον προσωπικό του αγώνα ο πιστός και με την Χαρη του Θεού, αφού αποκτήσει προσωπική γνώση του Θεού, γίνεται πραγματικό μέλος της ᾽Εκκλησίας. Σκοπός του Βαπτίσματος είναι να οδηγήση τον άνθρωπο στην κοινωνία του Σωματος και του Αίματος του Χριστού, που είναι το κέντρο όλων των Μυστηρίων και της εκκλησιαστικής και πνευματικής ζωής του ανθρώπου.

AIDS - ΙΕΡΟΘΕΟΣ ΒΛΑΧΟΣ

ΙΕΡΟΘΕΟΥ ΒΛΑΧΟΥ

Η ασθένεια του AIDS είναι μια από τις πιο επικίνδυνες ασθένειες της εποχής μας που καθημερινά προκαλεί τρόμο και αγωνία με την μετάδοση και τα αποτελέσματά της. Δεν προσβάλλει μόνον την σωματική υγεία του ανθρώπου, αλλά την ψυχολογική του συγκρότηση και την πνευματική του υγεία. Κλονίζει τις διαπροσωπικές σχέσεις και εγκυμονεί πολλούς κινδύνους για την οικογένεια και την κοινωνία. Διαπιστώνεται ότι, δυστυχώς, από τους Κρατικούς και ιδιωτικούς φορείς εξετάζεται μόνον η ιατρική, η ψυχολογική και η κοινωνική πλευρά του AIDS, χωρίς να δίνεται σημασία στην θεολογική πλευρά του θέματος.

Το συγκεκριμένο βιβλίο αντιμετωπίζει το πρόβλημα της ασθένειας του AIDS από την θεολογική πλευρά, αφού άλλωστε η θεολογία συνδέεται με την ζωή και τα προβλήματά της.  Η Εκκλησία πιστεύει ότι η ασθένεια του AIDS  οφείλεται στην απομάκρυνση του ανθρώπου από τον Θεό και τις εντολές Του. Δεν είναι τιμωρία του Θεού, αλλά αυτοτιμωρία του ανθρώπου. Έχει διαπιστωθή ότι η εμφάνιση, αλλά και η ταχύτατη μετάδοση της ασθένειας του AIDS οφείλεται στην διαστροφή του ερωτικού στοιχείου, καθώς επίσης και στην λήψη των ναρκωτικών, χωρίς βέβαια να παραθεωρούνται και άλλα αίτια.

Στο πρώτο μέρος του βιβλίου δημοσιεύονται κείμενα που εκφωνήθηκαν από τον συγγραφέα σε Συνέδρια και άλλα που δημοσιεύθηκαν σε εφημερίδες και περιοδικά. Ο αναγνώστης ενημερώνεται για την ασθένεια του AIDS, για τα αίτιά της, για τον τρόπο με τον οποίο την αντιμετωπίζει η Εκκλησία και για όλα τα συναφή με αυτήν προβλήματα.

Στο δεύτερο μέρος με δημοσιευμένα κείμενά του εξηγεί ο συγγραφέας τους λόγους για τους οποίους παραιτήθηκε από την Εθνική Επιτροπή του AIDS στην οποία είχε ορισθή εκπρόσωπος της Εκκλησίας της Ελλάδος.  Αναλύονται οι λόγοι για τους οποίους θεωρείται ανεπαρκές και ελλιπές το σύνθημα ‘’Ναι στον έρωτα, όχι στο AIDS’’. Διαπιστώνεται επίσης ότι γίνεται λάθος στον τρόπο ενημέρωσης του λαού πάνω στο θέμα της αντιμετωπίσεως του προβλήματος. Ενδιαφέρουσα και ενημερωτική είναι η Συνέντευξη του συγγραφέα στην εφημερίδα ‘’Εκκλησιαστικη Αλήθεια’’. Στο τέλος του βιβλίου παρουσιάζονται οι κεντρικές και βασικές απόψεις της Εκκλησίας πάνω στο θέμα του AIDS.

Γίνεται γνωστό πόσο μεγάλη είναι η προσφορά της Εκκλησίας στην αντιμετώπιση της ασθένειας του AIDS διότι βοηθά αποτελεσματικά στην πρόληψη. Η πίστη στον ζωντανό προσωπικό Θεό,  η θεραπευτική αγωγή που έχει η Εκκλησία,  η κατά Χριστόν εγκράτεια και το ευλογημένο μυστήριο του γάμου προσφέρουν ουσιαστικές λύσεις και δίνουν αληθινό νόημα ζωής. Η εργασία της Εκκλησίας είναι περισσότερο προσωπική, παρά κοινωνική. Δεν  συμβάλλει μόνον στην θεραπεία από την ασθένεια του AIDS, αλλά οδηγεί τον άνθρωπο με την προσφορά θυσίας και αγάπης στην  υπέρβαση του ατομισμού. Υποδεικνύει υψηλούς στόχους, δηλαδή την θέωση, που είναι ο σκοπός του ανθρώπου.  Αγαπά τους φορείς του AIDS  διότι είναι εικόνες του Θεού.  Ζώντας μέσα  στην Εκκλησία δεν παρατείνεται απλώς η ζωή, αλλά υπερβαίνεται  ο θάνατος.

Για να θεραπευθή η ασθένεια του AIDS δεν απαιτούνται απλώς προγράμματα και προτάσεις, αλλά  ένας τρόπος ζωής, που είναι η εν Χριστώ ζωή.

ΤΟ ΣΩΜΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

ΙΕΡΟΘΕΟΥ ΒΛΑΧΟΥ

Το παρόν βιβλίο, που είναι έκδοση της Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, γράφηκε όταν ο συγγραφέας, ως Πρόεδρος της Επιτροπής της Εκκλησίας της Ελλάδος για την διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, ασχολήθηκε με την διδασκαλία της Εκκλησίας για το ανθρώπινο σώμα, καθώς επίσης και για την άσκηση και την άθληση που συνδέονται με το σώμα του ανθρώπου.

Εξετάζεται συνοπτικά η διδασκαλία του Χριστιανισμού γενικά για το ανθρώπινο σώμα και η διδασκαλία Πατέρων της Εκκλησίας που κάνουν λόγο στα έργα τους για την μεγάλη αξία και σπουδαιότητα που έχει το σώμα του ανθρώπου έναντι όλης της άλλης κτίσεως. Παρουσιάζεται η σχέση μεταξύ ψυχής και σώματος και ότι το σώμα συμπορεύεται και εξαγιάζεται μαζί με την ψυχή αφού έχει την δυνατότητα να γίνη ναός του Αγίου Πνεύματος.

Διατυπώνεται με συντομία πόσο στενά συνδέεται με την ανθρώπινη ζωή η άσκηση και ποιά είναι η ουσία και ο σκοπός της ορθοδόξου ασκήσεως. Αναλύεται η σχέση και η διαφορά μεταξύ σωματικής και πνευματικής ασκήσεως. Η ορθόδοξη άσκηση δεν είναι μια ατομική γυμναστική της διανοίας και του σώματος, αλλά είναι ένας τρόπος ζωής και μια συνεχής πορεία για την θεραπεία της ψυχής, ώστε να αποκτήση ο άνθρωπος κοινωνία και ενότητα με τον Θεό. Με την άσκηση και την συμμετοχή στα Μυστήρια της Εκκλησίας, με κέντρο την Θεία Ευχαριστία, όλος ο άνθρωπος (ψυχή και σώμα) αγιάζεται.

Διαβάζοντας για την άθληση του σώματος γίνεται κατανοητή η σχέση μεταξύ αθλητισμού και χριστιανισμού και ότι ο Χριστιανός θεωρείται αθλητής που αγωνίζεται τον καλό αγώνα της πίστεως. Οι άγιοι Πατέρες, για να γίνη κατανοητή η πνευματική άσκηση και για να παρουσιάσουν τον τρόπο και την μέθοδο που πρέπει να γίνωνται και οι πνευματικοί αγώνες, παίρνουν εικόνες από τους αθλητές και από τους σωματικούς αθλητικούς αγώνες. Φαίνεται καθαρά ότι, όπως σε κάθε άθληση και προπόνηση υπάρχουν δύο απαραίτητοι όροι, δηλαδή ο προπονητής, αλλά και η χρησιμοποίηση καταλλήλου μεθόδου, το ίδιο συμβαίνει και στην ορθόδοξη πνευματική άθληση. Ο Πνευματικός πατέρας είναι στην θέση του ειδικού προπονητού και οι τρεις βαθμοί της πνευματικής ζωής (κάθαρση, φωτισμός, θέωση) είναι η ορθόδοξη μέθοδος την οποία πρέπει να χρησιμοποιήση ο Χριστιανός για να ανταποκριθή στον σκοπό της εκκλησιαστικής ζωής.

Στο τέλος του βιβλίου καταγράφονται απαραίτητα μηνύματα που προκύπτουν από τους αθλητικούς αγώνες υπογραμμίζοντας διάφορες πτυχές της πνευματικής ζωής και πόσο αποτελεσματικά μπορεί να βοηθήση η Εκκλησία με την ησυχαστική και νηπτική της παράδοση τους αθλητές στην «νοερά προπόνηση».

Η Εκκλησία εξασκώντας ποιμαντική αγωγή ασχολείται και με τον αθλητισμό, ο οποίος θα πρέπει να αποβλέπη στην πνευματική ολοκλήρωση του ανθρώπου και να μην είναι αυτοσκοπός στην ζωή του.

ΘΡΗΣΚΕΙΑ & ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΙΕΡΟΘΕΟΣ ΒΛΑΧΟΣ

ΤΟΥ ΙΕΡΟΘΕΟΥ ΒΛΑΧΟΥ

Η εποχή μας χαρακτηρίζεται από τον συγκρητισμό και την σύγχυση μεταξύ της Ορθοδοξίας και των άλλων Θρησκειών. Τα εκκλησιολογικά προβλήματα αυξάνονται και η Εκκλησία εκκοσμικεύεται. Το μεγαλύτερο πρόβλημα που υπάρχει σήμερα στον χριστιανικό κόσμο είναι ότι μερικοί μετέτρεψαν τον Χριστιανισμό από Εκκλησία σε θρησκεία, δηλαδή έγινε η θρησκειοποίηση του Χριστιανισμού. Στις ημέρες μας επικρατούν φαινόμενα στην Ανατολή και την Δύση που επιβεβαιώνουν την μαγική βίωση και έκφραση της θρησκείας και μέσα στον Χριστιανισμό.

Στο βιβλίο Θρησκεία και Εκκλησία στην κοινωνία παρουσιάζονται κείμενα κυρίως Θρησκευτικά - Εκκλησιαστικά, στην πρώτη ενότητα, αλλά και Πολιτιστικά - Κοινωνικά στην δεύτερη, που προβάλλουν την επικαιρότητα και την αποστολή του Χριστιανισμού και της Εκκλησίας.

Α´

Θρησκευτικά - Εκκλησιαστικά

1. Θρησκεία και Εκκλησία. Παρουσιάζονται τα κοινά στοιχεία κάθε θρησκείας και διευκρινίζεται πως η θρησκεία συνδέεται με τον πολιτισμό κάθε Χώρας και πως επηρεάζει τις κοινωνίες. Εξηγεί ο συγγραφέας για ποιό λόγο η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν μπορεί να θεωρηθή ως θρησκεία. Γίνεται σύντομη αναφορά στην διδασκαλία των Τριών Ιεραρχών για την διαφορά μεταξύ θρησκείας και Εκκλησίας.

2. Θρησκεία και Εκκλησία κατά τον π. Ιωάννη Ρωμανίδη. Σύμφωνα με την διδασκαλία του π. Ιωάννη η θρησκεία από την αρχαία εποχή παρουσιάσθηκε ως ασθένεια της προσωπικότητας του ανθρώπου. Η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν είναι ένα ηθικό και κοινωνικό σύστημα, αλλά πνευματικό νοσοκομείο που θεραπεύει τον άνθρωπο από την ασθένεια της θρησκείας και τον οδηγεί από τον σκοτασμό του νου στον φωτισμό και την θέωση.

3. Το Ευαγγέλιο της Βασιλείας. Αναλύοντας τις έννοιες Ευαγγέλιον, Βασιλεία, Εκκλησία, Στρατεία και πόσο στενά συνδέονται μεταξύ τους μας παρουσιάζει ο συγγραφέας την ουσία του Χριστιανισμού που δεν μπορεί να συσχετισθή και να ταυτισθή με τις διάφορες θρησκείες που έχουν εμφανισθή στην ιστορία του κόσμου.

4. Ορθόδοξη ψυχοθεραπεία. Πρόκειται για εισήγηση σε Διεθνές Συνέδριο, που έγινε στην Αγία Πετρούπολη και παρουσιάζονται οι βασικές θέσεις της Ορθοδόξου Εκκλησίας και θεολογίας πάνω στην ψυχοθεραπεία από πλευράς Ορθοδόξου Παραδόσεως. Επισημαίνεται η διαφορά της Ορθοδόξου Ψυχοθεραπείας από κάθε άλλη ψυχοθεραπεία δυτικού τύπου και πόσο επίκαιρη είναι η διδασκαλία της Ορθοδόξου Εκκλησίας για την θεραπεία του ανθρώπου. Παρουσιάζοντας ο συγγραφέας μερικές πλευρές από την ζωή του αγίου Σιλουανού του Αθωνίτου αναλύει περισσότερο τι είναι η θεραπεία της ψυχής και πως αυτή επιτυγχάνεται.

5. ? ????? ????Ο θείος έρως. Μελετάται η ουσία της πνευματικής ζωής που είναι η αίσθηση της αγάπης του Θεού, ο θείος έρωτας, και πως μπορεί να φθάση κανείς σε αυτήν την εμπειρία που προϋποθέτει μια πνευματική ωριμότητα.

6. Ντετερμινισμός και ορθόδοξη συνέργεια. Στην εισήγηση αυτή εξετάζεται κατά πόσον ο άνθρωπος είναι ελεύθερος στις επιλογές του και κατά πόσον η ενέργεια του Θεού καταργεί την προσωπική του ελευθερία. Ιδιαίτερα αναλύεται ο θρησκευτικός και θεολογικός ντετερμινισμός και η «ετεροπροσδιοριστία». Είναι δυνατή η σωτηρία του ανθρώπου μόνον με την ενεργοποίηση της ελευθερίας του; Πως ορίζεται από τους Πατέρες της Εκκλησίας το μυστήριο της ορθόδοξης συνέργειας;

7. Χριστολογία και Μονοφυσιτισμός. Παρουσιάζονται οι βασικές Χριστολογικές διαφορές των Ορθοδόξων από τους Μονοφυσίτες (Αντιχαλκηδονίους η Προχαλκηδονίους) και γίνεται έτσι κατανοητό για ποιούς λόγους δεν επιτυγχάνεται η ένωση μεταξύ της Ορθοδόξου Εκκλησίας και των Μονοφυσιτών.  Εξηγείται επίσης για ποιό λόγο δεν μπορούν να γίνουν αποδεκτές από την Ορθόδοξη Εκκλησία οι θεωρίες μερικών ορθοδόξων θεολόγων περί Νεοχαλκηδονισμού.

8. Η Θεοτόκος ως πρότυπο ζωής. Με αφορμή την ετήσια Πανρουμελιώτικη θρησκευτική και πνευματική εκδήλωση για την Παναγία την Προυσιώτισσα στην ομιλία του ο Μητροπολίτης μας εξηγεί ότι η Παναγία δείχνει καθαρά τον σκοπό του ανθρώπου πάνω στην γη και με τον τρόπο αυτό γίνεται πρότυπο ζωής για όλους μας.

9. Η Ιερωσύνη κατά τον Ιερό Χρυσόστομο. Όλη η ανάλυση που γίνεται από τον Σεβασμιώτατο στην διδασκαλία του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, σχετικά με την Ιερωσύνη, θα βοηθήση ιδιαίτερα τους ιερείς και τους υποψηφίους ιερείς διότι “οι ταραχές μέσα στην Εκκλησία γίνονται από το ότι εισάγονται στην Ιερωσύνη ανάξιοι Κληρικοί”.

10. Εκλογή Αρχιερέων. Καταγράφονται ουσιαστικές προτάσεις για την αντιμετώπιση των προβλημάτων όσον αφορά τον τρόπο εκλογής των Επισκόπων στα σύγχρονα δεδομένα. Υπογραμμίζοντας ο συγγραφέας μερικά πρακτικά σημεία προτείνει την αλλαγή του τρόπου εκλογής Μητροπολιτών χωρίς κοσμικές νοοτροπίες και συμβιβασμούς.

11. Ο Μέγας Βασίλειος και ο αϊ-Βασίλης. Αναπτύσσονται με συντομία μερικά σημεία τα οποία περιγράφονται στο απολυτίκιο του Μ. Βασιλείου. Εξηγείται με ποιόν τρόπο έγινε η αλλοίωση της μορφής και της προσωπικότητας του Μ. Βασιλείου στην Ευρώπη και τον Νέο Κόσμο και μετονομάσθηκε σε αϊ-Βασίλη που έχει σχέση με το εμπόριο, την διαφήμιση, τον καταναλωτισμό, τον ευδαιμονισμό και την πολιτική και ποιές επιπτώσεις έχει επιφέρει αυτή η αλλοίωση στην προσωπική και κοινωνική ζωή.

12. Ο Νεομάρτυς Ιωάννης ο εν Βραχωρίω αθλήσας. Μετά την σύντομη παρουσίαση του βίου του αγίου, που είναι από τους πλέον συγκινητικούς βίους των Νεομαρτύρων, δικαιολογώντας την προσωπική του σχέση ο συγγραφέας με το θέμα που αναπτύσσει, μας μεταφέρει μηνύματα από τα οποία μπορούμε να διδαχθούμε.

13. “Το άρωμα της παρουσίας”. Πρόκειται για εισήγηση που εκφωνήθηκε στην εκδήλωση, που έγινε στην Ιερά Μητρόπολη Εδέσσης Πέλλης και Αλμωπίας, για την συμπλήρωση εικοσαετίας από την κοίμηση του αοιδήμου Μητροπολίτου Καλλινίκου. Περισσότερα στοιχεία από την ζωή και την πολιτεία του αειμνήστου Επισκόπου καταγράφονται με αυθεντικό τρόπο σε άλλο βιβλίο του συγγραφέα που έχει τίτλο Κόσμημα της Εκκλησίας.

14. “Χαριστήριος Τόμος”. Στο κεφάλαιο αυτό ο συγγραφέας παρουσιάζει τον εκδοθέντα Τιμητικό Τόμο προς τιμήν του πρώην Μητροπολίτου Φλωρίνης, Πρεσπών και Εορδαίας κ. Αυγουστίνου, που έχει τίτλο Χαριστήριος Τόμος και είναι μια συνοπτική παρουσίαση της προσωπικότητας, της προσφοράς και του έργου του αειμνήστου Ιεράρχου.

Β

Πολιτιστικά – κοινωνικά

1. Συνάντηση Ελληνισμού και Χριστιανισμού στην Ανατολή και την Δύση. Καταγράφεται ο τρόπος με τον οποίο εργάσθηκαν οι άγιοι Πατέρες, εμπνεόμενοι από την θεία Αποκάλυψη, για να απαντήσουν στα υπαρξιακά, οντολογικά, κοσμολογικά προβλήματα των Ελλήνων φιλοσόφων και σε όλα τα φιλοσοφικά ρεύματα της εποχής τους.

2. Οι Τρεις Ιεράρχες και η ταυτότητα του Ελληνισμού. Μας εξηγεί ο συγγραφέας ότι μέσα από την διδασκαλία των Τριών Ιεραρχών ο ελληνισμός βρήκε την ουσιαστική του δικαίωση. Οι Τρεις Ιεράρχες με την διαχρονική διδασκαλία τους απαντούν στις σύγχρονες αιρέσεις του ελληνισμού που παρατηρούνται και στην εποχή μας και διασπούν τον Ελληνισμό και την ταυτότητά του.

3. Ρωμηοί και Άραβες σε σχέση με το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Με πλούσιες ιστορικές πληροφορίες και επισημάνσεις εξηγείται για ποιό λόγο η καλή διάθεση που είχαν αρχικά οι Άραβες έναντι των Χριστιανών μετατράπηκε σέ μίσος και επιθετικότητα και ότι τα προβλήματα που πολλές φορές αναφύονταν μεταξύ Ρωμηών και Αράβων δεν οφείλονταν στις θρησκείες (Χριστιανισμό, Μουσουλμανισμό), αλλά στις εθνικές καταβολές και στις πολιτικές σκοπιμότητες. Αναφέρονται παραδείγματα που εξαίρουν το έργο και τον σπουδαίο ρόλο του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην αρμονική συνύπαρξη μεταξύ Ρωμηών και Αράβων Μουσουλμάνων.

4. Η Ευρωπαϊκή Ένωση και η θεσμική μεταρρύθμισή της. Παρουσιάζονται ενδεικτικά στοιχεία που φανερώνουν ότι η Ορθοδοξία μπορεί να παίξη σπουδαίο ρόλο, τόσο στην αναζήτηση των συγχρόνων Ευρωπαίων, όσο και στην θεσμική μετεξέλιξη της Ευρώπης. Καταγράφονται οι θέσεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου και της Εκκλησίας της Ελλάδος για την Ορθοδοξία στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

5. Η ποιμαντική της πολυπολιτισμικότητας. Εξετάζονται οι βασικές αρχές που διέπουν την πολυπολιτισμική κοινωνία. Ποιά σχέση έχει η πολυπολιτισμική κοινωνία με τον πλουραλισμό και πως είναι δυνατόν να συνυπάρξουν διάφορες πολιτιστικές ομάδες μέσα στην ίδια κοινωνία; Με ποιόν τρόπο μπορεί να εξασκηθή ορθόδοξη ποιμαντική σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία χωρίς φανατισμό και ζηλωτισμό;

6. Η Εκκλησία και η νεανική παραβατικότητα. Θίγεται ένα σοβαρό και πολύπλευρο θέμα που απαντά στα ερωτήματα που προκύπτουν από τις σχέσεις της Εκκλησίας με τους νέους.

7. Πόλεμος και φτώχεια. Ζώντας κανείς μέσα στον χώρο της Εκκλησίας υπερβαίνει όλα τα κοινωνικά προβλήματα, τις κοινωνικές αδικίες, ακόμη και τον θάνατο και νοηματοδοτεί την ζωή του, “γιατί ο εκτός της Εκκλησίας κόσμος είναι ο κόσμος της πτώσεως, της φθοράς και του θανάτου”.

Θα παρατηρήση ο αναγνώστης ότι όλα τα κείμενα που παρετέθησαν στον Τόμο αυτό, αν και έχουν διαφορετικό περιεχόμενο, εν τούτοις δημιουργούν μία άλλη αίσθηση του Χριστιανισμού- Εκκλησίας. Είναι κείμενα ομολογιακά, κείμενα πίστεως και αληθείας, που περιγράφουν και συνιστούν έναν τρόπο ζωής που εντάσσεται μέσα στα πλαίσια της Ορθοδόξου Παραδόσεως.

βι­ο­γρα­φι­κα και αυ­το­βι­ο­γρα­φι­κα των γο­νε­ων μου Σω­τη­ρι­ου και Ευ­τυ­χι­ας και της θει­ας Πα­ρα­σκευ­ης

βι­ο­γρα­φι­κα και αυ­το­βι­ο­γρα­φι­κα

των γο­νε­ων μου Σω­τη­ρι­ου και Ευ­τυ­χι­ας και της θει­ας Πα­ρα­σκευ­ης

Στο πα­ρον βι­βλι­ο ε­πι­χει­ρει­ται με α­πλο και αυ­θε­ντι­κο τρο­πο η βι­ο­γρα­φι­κη πα­ρου­σι­α­ση, με στοι­χει­α α­πο ε­πι­στο­λες τρι­ων προ­σω­πων. Προ­κει­ται γι­α τους γο­νεις του Σε­βα­σμι­ω­τα­του Μη­τρο­πο­λι­του Ναυ­πα­κτου και Α­γι­ου Βλα­σι­ου κ. Ι­ε­ρο­θε­ου, Σωτή­ρι­ο και Ευ­τυ­χι­α και την Πα­ρα­σκευ­η Κα­ρα­γι­αν­νη, θει­ας του.

Πα­ρου­σι­α­ζο­νται ε­πι­σης με­ρι­κα στοι­χει­α α­πο την ζω­η και την δρα­ση του α­ειμνή­στου π. Βε­νε­δι­κτου Πε­τρα­κη, στρα­τι­ω­τι­κου ι­ε­ρε­α στον πο­λε­μο του ‘40, Πνευμα­τι­κου Πα­τε­ρα των γο­νε­ων του Σε­βα­σμι­ω­τα­του και της θει­ας Πα­ρα­σκευ­ης, Ιε­ρο­κη­ρυ­κα Α­γρι­νι­ου και Ι­ω­αν­νι­νων, στον ο­ποι­ο «ευ­γνω­μο­νως» α­φι­ε­ρω­νε­ται το παρόν βι­βλι­ο.

Α­πο τις ε­πι­στο­λες των γο­νε­ων του Σε­βα­σμι­ω­τα­του, που ει­ναι ε­ξο­μο­λο­γη­τι­κες και χαι­ρε­σαι να τις δι­α­βα­ζης, δι­α­κρι­νε­ται ε­ντο­να η ε­σω­τε­ρι­κη πνευ­μα­τι­κη τους ζω­η και η προ­σω­πι­κο­τη­τα τους, ο πλου­σι­ος ψυ­χι­κος τους κο­σμος και ο ευ­αι­σθη­τος τρόπος συ­μπε­ρι­φο­ρας και α­γα­πης προς τα παι­δι­α τους. Χα­ρα­κτη­ρι­ζο­νται α­πο ειλικρί­νει­α, α­πλο­τη­τα και αυ­θε­ντι­κο­τη­τα. Ει­ναι στην κυ­ρι­ο­λε­ξι­α «ξε­σπα­σμα­τα καρ­διας».

Αν­θρω­ποι πτω­χοι και α­πλοι, αλ­λα ε­ντι­μοι. Με εκ­κλη­σι­α­στι­κο η­θος και φρο­νη­μα, με α­κλο­νη­τη πι­στη στον Θε­ο, ε­χο­ντας πνευ­μα­τι­κη παι­δει­α και βι­ω­μα­τα εκ­κλη­σι­α­στι­κης ζω­ης. Αν­θρω­ποι με ε­σω­τε­ρι­κη πνευ­μα­τι­κη ευ­αι­σθη­σι­α, που γνω­ρι­ζαν πως να γε­μι­σουν την ψυ­χη τους με την πα­ρου­σι­α του Θε­ου. Αν­θρω­ποι της Ορ­θο­δο­ξου Πα­ρα­δο­σε­ως, αν­θρω­ποι του Θε­ου.

Τι να θαυ­μα­ση κα­νεις; Την υ­πο­μο­νη με­σα στην πτω­χει­α και την α­νερ­γι­α, στις αρ­ρω­στι­ες, στις δυ­σκο­λες κοι­νω­νι­κες συν­θη­κες και στις ποι­κι­λες δο­κι­μα­σι­ες της ζω­ης;

Τον φο­βο του Θε­ου και την μνη­μη του θα­να­του; Την κοι­νη πο­ρει­α στην ζω­η και τον θα­να­το πα­ρα τις δυ­σκο­λι­ες και την δι­α­φο­ρε­τι­κο­τη­τα του χα­ρα­κτη­ρα; Την α­κλο­νη­τη ε­μπι­στο­συ­νη τους στην Προ­νοι­α του Θε­ου;

Με την α­να­γνω­ση των ε­πι­στο­λων και την α­να­λυ­ση του πε­ρι­ε­χο­με­νου τους α­πο τον συγ­γρα­φε­α γι­νε­ται φα­νε­ρη η ε­ντο­νη πνευ­μα­τι­κη ζω­η των συ­ζυ­γων πριν τον γα­μο τους, αλ­λα και με­σα στην οι­κο­γε­νει­α. Στις δι­α­προ­σω­πι­κες τους σχε­σεις δι­α­κρι­νο­νταν α­πο σο­βα­ρο­τη­τα, υ­πευ­θυ­νο­τη­τα, σω­φρο­συ­νη, ευ­πρε­πει­α και συ­νε­ση, α­λη­θι­νη α­γα­πη και αρ­χο­ντι­α.

Ει­ναι α­δυ­να­το να μη στα­θη κα­νεις στην με­γα­λη α­ρε­τη της αυ­το­μεμ­ψι­ας που στο­λι­ζε τον κ. Σω­τη­ρη, στην μνη­μη του θα­να­του και στην βα­θει­α του με­τα­νοι­α, στην σι­ω­πη του. Αν­θρω­πος αυ­στη­ρου η­θους, α­νυ­πο­κρι­τος, αυ­θορ­μη­τος με με­γα­λη ευ­αι­σθη­σι­α. Τα­πει­νος και α­πλος στην συ­μπε­ρι­φο­ρα του, α­φου θε­ω­ρου­σε τον ε­αυ­το του «ε­σχα­τον πα­ντων και α­μαρ­τω­λον». Δι­α­τε­θει­με­νος πα­ντα να συγ­χω­ρη­ση κα­θε αν­θρω­πο, χω­ρις να τον κρι­νη και προ­θυ­μος να ε­νο­χο­ποι­η τον ε­αυ­το του. Δι­α­κρι­νο­ταν α­πο με­γα­λη α­γα­πη στην μο­να­χι­κη ζω­η και τα Μο­να­στη­ρι­α. Την τε­λει­α υ­πα­κο­η του στον Πνευ­μα­τι­κο του Πα­τε­ρα και την μο­να­χι­κη του συ­νει­δη­ση θα την ζη­λευ­αν και οι κα­λοι Μο­να­χοι. Στις ε­πι­στο­λες του πε­ρι­γρα­φει την φα­νε­ρη ε­πεμ­βα­ση του Θε­ου στην ζω­η του κα­τα την δι­αρ­κει­α μα­λι­στα του πο­λε­μου.

Η κ. Ευ­τυ­χι­α ει­χε μι­α καρ­δι­α γε­μα­τη πι­στη στον Θε­ο και α­γα­πη γι­α ο­λο τον κο­σμο. Ευ­γνω­μων στην συ­μπε­ρι­φο­ρα της και α­νε­ξι­κα­κη. Α­πε­ρα­ντη η υ­πο­μο­νη της και η καρ­τε­ρι­α στην πε­ρι­ο­δο της α­σθε­νει­ας της. Προ­σευ­χο­ταν πο­λυ και δο­ξο­λο­γου­σε τον Θε­ο. Η­ξε­ρε να α­να­θε­τη ο­λα τα προ­βλη­μα­τα της στον Θε­ο και δε­χο­ταν ευ­χα­ρι­στα την Προ­νοι­α Του στην ζω­η της λε­γο­ντας «δεν ει­μαι α­ξι­α να Τον δο­ξα­ζω» Δι­ε­θε­τε πολ­λα χα­ρι­σμα­τα και δι­οι­κη­τι­κες ι­κα­νο­τη­τες. Η­ταν ορ­γα­νω­τι­κη και φι­λο­ξε­νη. Εν­δι­α­φε­ρο­ταν γι­α ο­λους με α­γα­πη, ευ­αι­σθη­σι­α, τρυ­φε­ρο­τη­τα, με δι­α­κρι­ση και αρ­χο­ντι­α.

Πολ­λα α­πο­σπα­σμα­τα των ε­πι­στο­λων τους προς τον Σε­βα­σμι­ω­τα­το ε­χουν παι­δα­γω­γι­κο χα­ρα­κτη­ρα και δεν θα η­ταν υ­περ­βο­λη ο­τι με­ρι­κα α­πο αυ­τα μπο­ρουν να χα­ρα­κτη­ρι­σθουν υ­πο­δειγ­μα­τα χρι­στι­α­νι­κης α­γω­γης. Αν­θρω­ποι, χω­ρις ι­δι­αι­τε­ρη εκ­παι­δευ­ση, αλ­λα ε­χο­ντας ορ­θο­δο­ξη παι­δει­α και ζω­η, κα­τορ­θω­σαν να μορ­φω­σουν προ­σω­πι­κο­τη­τες δι­ο­τι, ο­πως ε­χει γρα­ψει σε αλ­λο ερ­γο του ο Σε­βα­σμι­ω­τα­τος, «ο­ταν δι­α­παι­δα­γω­γη κα­νεις, δεν με­τα­φε­ρει α­πλως τις γνω­σεις που τυ­χον κα­τε­χει, αλ­λα αυ­το που ει­ναι ο ι­δι­ος». Εξ αλ­λου ει­ναι κοι­νως α­πο­δε­δειγ­με­νο ο­τι συμ­βαλ­λει κα­τα πο­λυ στην α­να­πτυ­ξη του παι­δι­ου το πε­ρι­βαλ­λον στο ο­ποι­ο με­γα­λω­νει και οι αρ­χες α­πο τις ο­ποι­ες δι­α­πνε­ε­ται.

Ο­σον α­φο­ρα την Πα­ρα­σκευ­η Κα­ρα­γι­αν­νη (α­δελ­φη της μη­τε­ρας του Σε­βα­σμι­ω­τα­του) προ­κει­ται γι­α μι­α γυ­ναι­κα που α­να­τρα­φη­κε με τα να­μα­τα της Ελ­λη­νορ­θο­δο­ξου Πα­ρα­δο­σε­ως και α­φι­ε­ρω­θη­κε ο­λο­κλη­ρω­τι­κα στον Θε­ο και το ερ­γο της προ­σφο­ρας και της θυ­σι­ας.

Ερ­γα­σθη­κε κα­τα την πε­ρι­ο­δο του εμ­φυ­λι­ου πο­λε­μου, ως α­δελ­φη νο­σο­κο­μος, στο Α­γρι­νι­ο και ε­πει­τα στην Α­θη­να. Προι­κι­σμε­νη με πολ­λα ψυ­χι­κα και πνευ­μα­τι­κα προ­σο­ντα τα ο­ποι­α δι­ε­θε­σε α­πο την μι­κρη της η­λι­κι­α στο ερ­γο της χρι­στι­α­νι­κης α­γα­πης, αλ­λα και με με­γα­λα δι­οι­κη­τι­κα χα­ρι­σμα­τα συν­δυ­α­σμε­να με σπα­νι­α ευ­γε­νει­α και α­ξι­ο­θαυ­μα­στη α­πλο­τη­τα.

Με­σα α­πο τις ε­πι­στο­λες της προς τον Σε­βα­σμι­ω­τα­το, ο α­να­γνω­στης θα δι­α­κρι­νη την α­γνο­τη­τα και α­πλο­τη­τα των δι­α­θε­σε­ων της στην κα­θε εκ­δη­λω­ση και συ­μπε­ρι­φο­ρα, την καρ­δι­α­κη της ευ­αι­σθη­σι­α, την θυ­σι­α­στι­κη της α­γα­πη που την συ­νο­δευ­αν σε ο­λη της την ζω­η, την υ­πα­κο­η και την τα­πει­νω­ση της, την βα­θει­α ευ­γνω­μο­συ­νη προς τους ευ­ερ­γε­τες της. Γι­νε­ται κα­τα­νο­η­το ο­τι η­ταν ε­νας αν­θρω­πος που «α­γα­που­σε α­λη­θι­να και παρ­θε­νι­κα τον Θε­ο» και γι­α ποι­ο λο­γο την α­πο­κα­λει ο Σε­βα­σμι­ω­τα­τος «γνη­σι­α μο­να­χη χω­ρις κου­ρα».

Με­σα σε μι­α ε­πο­χη που δι­α­κρι­νε­ται α­πο την ι­δι­ο­τε­λει­α και τον α­το­μι­κι­σμο, που σπα­νι­α συ­να­ντου­με υ­πο­μο­νη, ει­λι­κρι­νει­α στην α­γα­πη και μα­κρο­θυ­μι­α, θε­ω­ρου­με ο­τι οι βι­ο­γρα­φι­ες που πα­ρου­σι­α­ζο­νται στο πα­ρον βι­βλι­ο θα με­τα­φε­ρουν πολ­λα πνευμα­τι­κα μη­νυ­μα­τα στον α­να­γνω­στη.

ΒΙΟΗΘΙΚΗ & ΒΙΟΘΕΟΛΟΓΙΑ - ΙΕΡΟΘΕΟΣ ΒΛΑΧΟΣ

ΙΕΡΟΘΕΟΥ ΒΛΑΧΟΥ

Ζούμε σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από τις ραγδαίες εξελίξεις στον τομέα της βιοτεχνολογίας. Τα μεγάλα βήματα που έχουν γίνει στον χώρο της γενετικής μηχανικής και της μοριακής βιολογίας, οι επιστημονικές έρευνες που φέρνουν στην δημοσιότητα νέες ανακαλύψεις, με αποκορύφωμα την ολοκλήρωση της χαρτογράφησης του ανθρωπίνου γονιδιώματος, αν και είναι αξιοθαύμαστα, εν τούτοις όμως δημιούργησαν πολλά προβλήματα και κινδύνους.

Η επιστήμη της βιοηθικής προσπαθεί να θέση περιορισμούς και όρους, ώστε να αντιμετωπισθούν με τον καλύτερο τρόπο όλες οι προκλήσεις και τα προβλήματα που δημιουργούνται από τις βιοϊατρικές έρευνες και την βιοτεχνολογική επανάσταση.

Σκοπός του βιβλίου Βιοηθική και βιοθεολογία δεν είναι απλώς η περιγραφή των θεμάτων γύρω από τις διάφορες ιατρικές ανακαλύψεις, αν και ο συγγραφέας μας παραθέτει βασικά στοιχεία, απαραίτητα για την κατανόηση των γραφομένων, αλλά η αντιμετώπιση των βιοηθικών προβλημάτων μέσα από την προοπτική της Ορθοδόξου Εκκλησίας, η οποία μπορεί να ονομασθή βιοθεολογία.

Είναι απαραίτητο να σημειωθή, όπως αναφέρεται στον πρόλογο του βιβλίου, ότι θίγεται μόνον η βάση των βιοηθικών προβλημάτων μέσα από την θεολογία της Εκκλησίας και όχι οι λεπτομέρειες. Η ορθόδοξη βιοηθική δεν καθορίζεται από ηθικούς και δεοντολογικούς κανόνες συμπεριφοράς, αλλά αντιμετωπίζει τα βιοηθικά προβλήματα βασισμένη πάντα στα ορθόδοξα κριτήρια περί της ζωής και του θανάτου. Βλέπει τον κάθε άνθρωπο ως κατ’ εικόνα του Θεού, ως πρόσωπο μοναδικό και ανεπανάληπτο, που οδηγείται προς το καθ’ομοίωση, δηλαδή, την θέωση. Οι λεπτομέρειες και τα προβλήματα αντιμετωπίζονται ποιμαντικά και σε προσωπικό επίπεδο.

Στο πρώτο μέρος του βιβλίου που έχει τίτλο Βιοηθικά προβλήματα και ορθόδοξη θεολογία ο συγγραφέας, με σεβασμό στην σύγχρονη έρευνα,  απαντά στα ερωτήματα που αφορούν τις τρεις βασικές πτυχές της ζωής του ανθρώπου που συνδέονται μεταξύ τους, δηλαδή, την αρχή της ζωής, την παράταση της ζωής και το τέλος της βιολογικής ζωής. Απαντά εξ επόψεως ορθοδόξου θεολογίας στα ηθικά διλήμματα που προκαλούνται από τις επιστημονικές ανακαλύψεις και τις προοπτικές που αυτές ανοίγουν.

Παρουσιάζονται με συντομία τα σύγχρονα γενετικά και βιοηθικά προβλήματα, καθώς επίσης και ο τρόπος με τον οποίο τα αντιμετωπίζει η ορθόδοξη θεολογία.

Ποιά η θέση της Εκκλησίας για την κλωνοποίηση, τις έρευνες στα βλαστοκύταρα, την εξωσωματική γονιμοποίηση, τις εκτρώσεις, τον προγεννητικό έλεγχο; Καταγράφονται βασικές διδασκαλίες της Ορθοδόξου Εκκλησίας σχετικά με την σύλληψη και την ζωή του εμβρύου. Ποιά πρέπει να είναι η στάση της χριστιανής εγκύου γυναίκας απέναντι στο έμβρυο που φέρει μέσα της και με ποιό τρόπο αντιμετωπίζει τις δυσκολίες και τα προβλήματα κατά την περίοδο της κυήσεως;

Με ποιές προϋποθέσεις αποδέχεται η Εκκλησία την μετάγγιση αίματος, τις μεταμοσχεύσεις οργάνων και τις γονιδιακές θεραπείες;

Εξετάζονται οι προβληματισμοί και οι αμφισβητήσεις όσον αφορά τον καθορισμό των κριτηρίων του θανάτου. Ταυτίζεται απόλυτα ο «εγκεφαλικός θάνατος» με τον βιολογικό;  Γράφοντας για την ευθανασία και την ορθόδοξη αντιμετώπιση των προβλημάτων που προκύπτουν στις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) ο αναγνώστης του βιβλίου λαμβάνει απαντήσεις στα ερωτήματα για το τι είναι ζωή και τι είναι θάνατος, τα οποία συνδέονται με τα υπαρξιακά προβλήματα και τις υπαρξιακές αναζητήσεις του ανθρώπου.

Αναφέρονται οι διάφοροι προβληματισμοί, αλλά κυρίως οι θεολογικές απόψεις όσον αφορά την γονιδιακή επανάσταση και τις μεθόδους ανασυνδυασμού του DNA των οργανισμών και των φυτών και υποστηρίζεται ότι οι σύγχρονες βιοϊατρικές έρευνες, όταν γίνωνται ανεξέλεγκτα, «βιάζουν» και την φύση και τον άνθρωπο. Υπογραμμίζεται η ορθόδοξη διδασκαλία ότι μέσα σε ολόκληρη την κτίση, ακόμη και στο DNA, υπάρχει η άκτιστη δημιουργική και ζωοποιός ενέργεια του Θεού.

Επίσης εξηγείται πόσο η έρευνα εμπλέκεται μέσα σε διάφορες διαπλοκές μεταξύ εταιριών και ερευνητικών κέντρων και πόσο σχετίζεται με ποικίλες σκοπιμότητες και με την εμπορευματοποίηση. Γιατί η ορθόδοξη θεολογία δεν αποδέχεται την ευγονική νοοτροπία και τον ρατσισμό;

Στο δεύτερο μέρος που επιγράφεται Ειδικά βιοηθικά θέματα και είναι εισηγήσεις του συγγραφέα σε διάφορα ακροατήρια, δίνονται κατανοητές απαντήσεις στα εκκλησιολογικά και ποιμαντικά ερωτήματα που δημιουργούνται με την ανάλυση των βιοηθικών θεμάτων. Η Εκκλησία θέτει θεολογικές βάσεις χωρίς να παραβιάζη την ελευθερία των ανθρώπων.

Στο κεφάλαιο Η ευθανασία και τα βιοηθικά προβλήματα που σχετίζονται με αυτήν ο συγγραφέας παρουσιάζει τις απόψεις–θέσεις της Εκκλησίας για την ευθανασία και μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι «μια ζωή που δεν έχει νόημα καταλήγει σε έναν θάνατο χωρίς νόημα».

Καταγράφονται οι παρεμβάσεις του συγγραφέα, ως τακτικό μέλος της Επιτροπής στο Εθνικό Συμβούλιο Ιατρικής Ηθικής και Δεοντολογίας, σε καίρια ζητήματα κατά την κατάρτιση του Κώδικα Άσκησης Ιατρικού Επαγγέλματος και Δεοντολογίας.

Περιλαμβάνεται η εισήγηση στην Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος με θέμα: Η ιατρική υποβοήθηση στην ανθρώπινη αναπαραγωγή.

Στην εισήγηση Εκκλησία και δημογραφικό πρόβλημα παρουσιάζεται η διαφορά της ορθοδόξου θεολογίας από την επιστήμη της δημογραφίας και ποιά τα αίτια στα οποία εντοπίζει η Εκκλησία την δημιουργία του δημογραφικού προβλήματος.

Υπογραμμίζονται τα όρια μεταξύ θεολογίας και επιστήμης και διευκρινίζεται ότι η επιστήμη δεν μπορεί να υποκαταστήση και να αντικαταστήση την Εκκλησία εφ’ όσον δεν μπορεί να νικήση τον θάνατο.  Η ορθόδοξη θεολογία δεν εμποδίζει την έρευνα σε θέματα επιστημονικά και σέβεται την ιατρική επιστήμη όταν παραμένη στα όριά της και δεν επεμβαίνη στην δικαιοδοσία του Θεού.

Καταγράφονται Γενικές βιοθεολογικές αρχές, τις οποίες θα πρέπει να έχη υπ’ όψη του ένας ορθόδοξος επιστήμονας, που ξεκινούν από την αρχή της συλλήψεως του ανθρώπου και φθάνουν στο τέλος της βιολογικής του ζωής.

Στο Παράρτημα αναδημοσιεύονται τρία κείμενα: 1) Η δημιουργία του κόσμου και η δημιουργία του ανθρώπου - Προκλήσεις και προβληματισμοί του 2000, 2) Πορίσματα Επιστημονικού Συνεδρίου: Εκκλησία και βιοηθική – Ο λόγος της επιστήμης και ο λόγος της θρησκείας και 3) Διακήρυξη Βασικών Αρχών Βιοηθικής της Διακοινοβουλευτικής Συνέλευσης Ορθοδοξίας.

Γενικά, σκοπός της ορθόδοξης βιοηθικής και βιοθεολογίας, που προβάλλεται στο συγκεκριμένο βιβλίο, είναι να προσφέρη στον σύγχρονο άνθρωπο το νόημα της ζωής και του θανάτου, ώστε να αξιοποιήση την βιολογική του ζωή, που είναι δώρο του Θεού, και να νικήση τον θάνατο.

τα πλαίσια της ορθόδοξης εκκλησιαστικής θεραπείας του ανθρώπου ΙΕΡΟΘΕΟΣ ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ

τα πλαίσια της ορθόδοξης εκκλησιαστικής θεραπείας του ανθρώπου ΙΕΡΟΘΕΟΣ ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ

Με τον τίτλο Ησυχία και Θεολογία δημοσιεύονται στο παρόν βιβλίο δέκα επτά κείμενα με τα οποία γίνεται κατανοητό πόσο απαραίτητη είναι για την γνώση του Θεού η ησυχαστική, νηπτική Παράδοση της Εκκλησίας όπως παρουσιάζεται στα έργα και στην διδασκαλία των αγίων Πατέρων. Η ησυχία, ως μέθοδος και τρόπος θεραπείας της ψυχής του ανθρώπου, είναι η οδός από την οποία θα πρέπει απαραιτήτως να διέλθη ο χριστιανός προκειμένου να φθάση στην κοινωνία με τον Θεό. Η γνώση του Θεού, η θεολογία δηλαδή, που είναι καρπός της ησυχίας, συνιστά την σωτηρία του ανθρώπου.

Το βιβλίο αφιερώνεται από τον συγγραφέα στους τρεις νέους «δέκτες, φύλακες και μεταδότες της παρακαταθήκης της Ιεράς Παραδόσεως», π. Παΐσιο τον αγιορείτη, π. Πορφύριο τον Καυσοκαλυβίτη, π. Σωφρόνιο τον ησυχαστή, που βίωσαν το Μυστήριο του Σταυρού και της Αναστάσεως του Χριστού και έπαθαν, έμαθαν και δίδαξαν.

Μετά τον πρόλογο του συγγραφέα, αντί εισαγωγής παρατίθενται αποσπάσματα από την θεολογία του π. Ιωάννη Ρωμανίδη στα οποία γίνεται λόγος για την προσευχή και την ορθόδοξη θεολογία.

Αναφέρουμε πολύ συνοπτικά τι εξετάζεται στα κείμενα που απαρτίζουν το βιβλίο.

1. Η αγιότητα κατά την Ορθόδοξη Παράδοση. Διακρίνονται οι βασικές προϋποθέσεις και τα κριτήρια της αγιότητος, διότι άγιος δεν είναι ο κάθε «καλός» άνθρωπος. Τονίζεται πόσο σημαντική είναι η παρουσία των αγίων στην εκκλησιαστική ζωή αφού ο σκοπός και το έργο της Εκκλησίας είναι η αγιότητα των μελών της.

2. Η Διαθήκη του Θεού. Τόσο η Παλαιά, όσο και η Καινή Διαθήκη συνδέονται άμεσα με την θεολογία και την ησυχία και συμβάλλουν στην αναγέννηση του ανθρώπου. Στην Παλαιά Διαθήκη υπήρχε κοινωνία με τον άσαρκο Λόγο, ενώ στην Καινή Διαθήκη υπάρχει κοινωνία με τον σεσαρκωμένο Λόγο. Γίνεται αναφορά στην «Προσωπική Διαθήκη» την οποία συνάπτει ο Θεός με κάθε πιστό που ζη μέσα στην Εκκλησία και αγωνίζεται τηρώντας το θέλημά Του, να ενωθή μαζί Του.

3. Ο πνευματικός νόμος. Εξετάζεται η δύναμη και η ενέργεια του πνευματικού νόμου σύμφωνα με την διδασκαλία του αγίου Μάρκου του ασκητού στο κείμενό του Περί νόμου πνευματικού και πως ο πνευματικός νόμος λειτουργεί στην ζωή των Χριστιανών.  Η άγνοια και η παράβαση του πνευματικού νόμου έχουν ως αποτέλεσμα τις δοκιμασίες στην παρούσα ζωή με αιώνιες συνέπειες.

4. Η ορθόδοξη νηπτική θεολογία της Εκκλησίας ως μέθοδος θεραπείας. Η ησυχία είναι μια ολόκληρη επιστήμη που αναφέρεται στους λογισμούς, στην καρδιά και στις αισθήσεις και βοηθά τον άνθρωπο να απαλλαγή από τα πάθη, να υπερβή τον θάνατο και να ενωθή με τον Θεό. Ορίζονται τα πλαίσια της ορθοδόξου θεολογίας. Παρουσιάζονται στοιχεία από την ζωή και τους λόγους ενός θεραπευμένου ανθρώπου (του Γέροντος Πορφυρίου) που έζησε στις ημέρες μας την ησυχαστική νηπτική μέθοδο της Εκκλησίας και θεωρείται εκφραστής της Ορθοδόξου Πατερικής Παραδόσεως.

5. Το μυστήριο της μετανοίας ως θεραπευτική πράξη της Εκκλησίας. Ο σκοπός και το έργο της μετανοίας αποβλέπουν στην θεραπεία του ανθρώπου. Μπορούμε να διαβάσουμε για τους σταθμούς και τους βαθμούς της μετανοίας. Υπογραμμίζεται ο θεραπευτικός χαρακτήρας των ιερών Κανόνων της Εκκλησίας και πως ο Μ. Βασίλειος αντιμετωπίζει τους μετανοούντες.

6. Το πρόσωπο του Πνευματικού πατρός και το χάρισμα της διακρίσεως.  Με αφορμή το πρόσωπο του Πνευματικού πατέρα τονίζονται απαραίτητα σημεία της έννοιας του προσώπου-υποστάσεως που αναφέρεται πρωτίστως στον Τριαδικό Θεό και κατ’ επέκταση στον άνθρωπο, κυρίως στον θεούμενο που δέχεται τις ενέργειες του Τριαδικού Θεού. Μελετάται επίσης πως στην Αγία Γραφή αλλά και σε πατερικά κείμενα ο Λόγος του Θεού παρουσιάζεται τόσο ως Πατέρας, όσο και ως μητέρα, διότι με την υπακοή Του στον Πατέρα και την θυσία Του αναγέννησε τους ανθρώπους. Γράφεται επίσης για την πνευματική πατρότητα και μητρότητα που είχαν οι άγιοι Απόστολοι και οι Πατέρες της Εκκλησίας και πως συμπεριφέρονταν στα πνευματικά τους παιδιά. Επισημαίνεται ότι η θεραπεία του ανθρώπου μέσα στην Εκκλησία δεν είναι ανεξάρτητη από το πρόσωπο του Πνευματικού πατέρα. Καταγράφονται οι απαραίτητες προϋποθέσεις καλής χρήσεως των ιερών Κανόνων ώστε να συντελούν στην θεραπεία και στην σωτηρία των ανθρώπων. Υπογραμμίζεται το χάρισμα της διακρίσεως που θεωρείται το κυριότερο χάρισμα που πρέπει να διακρίνη τον Πνευματικό πατέρα, ώστε να γνωρίζη ποιό είναι το βασικό έργο του.

7. Αγία Γραφή και λατρεία. Παρουσιάζονται στοιχεία που μας φανερώνουν την στενή σχέση που υπάρχει μεταξύ της Αγίας Γραφής και της λατρείας μέσα στην Εκκλησία. Ιδιαίτερα στην Καινή Διαθήκη φαίνεται η σχέση και η διαφορά που υπάρχει μεταξύ της λογικής και της νοεράς λατρείας. Ο Χριστιανός έχει την δυνατότητα, εκτός από την συμμετοχή του στην κτιστή λατρεία, με την νοερά προσευχή και ανάλογα με τον βαθμό της καθάρσεώς του, να βιώση την άκτιστη λατρεία που είναι ενότητα και κοινωνία με τον Θεό. Γίνεται λόγος για τους «αλαλήτους στεναγμούς», που ενεργούνται από το Άγιον Πνεύμα και είναι η νοερά λατρεία δια της οποίας αποκτά ο άνθρωπος εμπειρία της γνώσεως του Θεού και ποιά η σχέση τους με την λογική λατρεία. Σκοπός της Αγίας Γραφής είναι να οδηγήση τον πιστό στην ευχαριστιακή σύναξη και στην λατρευτική εμπειρία.

8. Τα αναγνώσματα των Δεσποτικών και Θεομητορικών Εορτών. Με σύντομο τρόπο παρουσιάζεται η θεολογία των αναγνωσμάτων κατά τις Δεσποτικές και Θεομητορικές εορτές και δίνεται η δυνατότητα στον αναγνώστη να μυηθή στην θεολογική σημασία που κρύβει η κάθε εορτή. Γίνεται φανερή η σχέση μεταξύ Παλαιάς και Καινής Διαθήκης που εντοπίζεται κυρίως στην σχέση των ανθρώπων με τον άσαρκο και σεσαρκωμένο Λόγο.  Διατυπώνεται επίσης η διάκριση μεταξύ κτιστών και ακτίστων ρημάτων και νοημάτων, κτιστού και ακτίστου νόμου και κτιστού και ακτίστου Ναού. Δεχόμενος ο Χριστιανός τις ενέργειες της ακτίστου Χάριτος του Θεού, εισέρχεται στον άκτιστο Ναό της Θεότητος και βιώνει τον άκτιστο νόμο του πνεύματος που είναι η γνώση του Θεού.

9. Από φυλακής πρωΐας μέχρι νυκτός. Με αφορμή τον στίχο από τον ψαλμό του Δαυΐδ αναλύει ο συγγραφέας μια προσευχή την οποία συνέθεσε ο αείμνηστος Γέροντας Σωφρόνιος, για να λέγεται το πρωΐ μετά την έγερσή μας από τον ύπνο. Στο τέλος του κεφαλαίου υπάρχει όλο το κείμενο της προσευχής στο οποίο φαίνεται πόσο προσωπική είναι η σχέση του ανθρώπου με τον Θεό. Ολόκληρη η προσευχή είναι γεμάτη έμπνευση και διακρίνεται από αληθινή μετάνοια και βαθειά αυτομεμψία.

10. Η πνευματική έμπνευση. Γίνεται αναφορά στην διδασκαλία του Γέροντος Σωφρονίου για την έμπνευση. Ο Χριστιανός πρέπει να διακατέχεται από το «πνεύμα» της χριστιανικής εμπνεύσεως, η οποία προέρχεται από την θεία Χάρη και την συνέργεια του ανθρώπου, ώστε η ζωή του να αποκτήση περιεχόμενο, υψηλό πνευματικό νόημα και σκοπό. Θα πρέπει να μιμηθή τον τρόπο ζωής ενός καλλιτέχνη και να αγωνίζεται για την βίωση και διαφύλαξη της πνευματικής εμπνεύσεως διότι αυτή θα συντελέση στην ολοκληρωτική του μεταμόρφωση και αναγέννηση.

11. Η πορεία της θεώσεως. Επισημαίνοντας τα θεολογικά διδάγματα από τον βίο της οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας γίνεται κατανοητό ότι ο άνθρωπος έχει την δυνατότητα από την χειρότερη κατάσταση που βρίσκεται να μεταμορφωθή με την ενέργεια της θείας Χάριτος. Με τον προσωπικό του αγώνα, που διακρίνεται κυρίως από την μετάνοια, αλλά πρωτίστως με την δύναμη του Θεού μπορεί να φθάση στην θέωση.

12. Ο νους και η αίσθηση κατά τον άγιο Διάδοχο Φωτικής. Αναλύονται στοιχεία της διδασκαλίας του αγίου Διαδόχου Φωτικής που περιλαμβάνονται στο έργο του Τα εκατόν γνωστικά κεφάλαια και έχουν μεγάλη σημασία για την θεραπεία του ανθρώπου και την ένωσή του με τον Θεό. Μελετάται τι ακριβώς είναι ο νους, πως συνδέεται με την λογική και τις αισθήσεις και πως μπορεί ο άνθρωπος να καθαρίση τον νου του. Τι είναι η πνευματική αίσθηση και πως με την κάθαρση, τον φωτισμό και την θέωση αποκτά ο άνθρωπος την υπαρξιακή γνώση του Θεού, «εν αισθήσει και πληροφορία».

13. Ο οικουμενισμός στην πράξη, ήτοι στην θεολογία και την άσκηση.  Εντοπίζονται διάφορα σημεία στα οποία φαίνεται ότι και σήμερα, σύγχρονοι θεολόγοι έχουν επηρεασθή από την δυτική θεολογία και ισχυρίζονται μάλιστα ότι η διδασκαλία των Πατέρων της Εκκλησίας έχει επηρεασθή από τον σχολαστικισμό και τον νεοπλατωνισμό. Ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι, όταν θέσουμε στο περιθώριο της εκκλησιαστικής και προσωπικής ζωής την βασική ορθόδοξη διδασκαλία περί καθάρσεως, φωτισμού και θεώσεως, τότε βιώνεται μέσα στην Ορθόδοξη Εκκλησία μια προτεσταντική θεολογία και ασκητική που δεν θεραπεύει τον άνθρωπο.

14. Ορθόδοξη και εκκοσμικευμένη θεολογία. Αναλύοντας ο συγγραφέας βασικά σημεία από το έργο του αγίου Γρηγορίου Νύσσης που επιγράφεται «Εις τον βίον του Μωϋσέως» δείχνει ότι η ορθόδοξη θεολογία είναι θεοπτία και δεν έχει σχέση με την κοσμική παιδεία, καθώς επίσης φαίνεται ποιές είναι οι προϋποθέσεις βίωσής της. Διατυπώνεται επίσης σε τι συνίσταται η εκκοσμίκευση στην θεολογία και ποιός είναι ο εκκοσμικευμένος χριστιανός.

15. Ο Μοναχισμός κατά τον άγιο Ευστάθιο Θεσσαλονίκης. Με αφορμή το έργο του αγίου Ευσταθίου, Μητροπολίτου Θεσσαλονίκης, με τίτλο Επίσκεψις βίου μοναχικού επί διορθώσει των περί αυτόν, τονίζονται ενδιαφέροντα σημεία στα οποία προβάλλεται ο υψηλός σκοπός και η αξία του μοναχικού βίου. Επίσης υπογραμμίζεται πως ο μοναχικός βίος εκκοσμικεύεται.

16. Ησυχία και θεολογία. Στο κεφάλαιο αυτό παρουσιάζονται μερικές πτυχές της αγιασμένης ζωής και των θεοπνεύστων διδαχών του Γέροντα Παϊσίου όπως διατυπώνονται στο βιβλίο με τίτλο Βίος του Γέροντος Παϊσίου του Αγιορείτου. Βλέπουμε πως ένας σύγχρονος άνθρωπος αφού χρησιμοποίησε την μέθοδο θεραπείας της Ορθοδόξου Εκκλησίας (άσκηση-ησυχία-προσευχή) και θεραπεύθηκε, στην συνέχεια απέκτησε εμπειρική γνώση του Θεού (θεολογία) και με τον λόγο και την ζωή του μετέδωσε αγάπη και ειρήνη στον λαό του Θεού καθοδηγώντας τον προς την σωτηρία.

17. Τα ησυχαστικά στοιχεία της Θείας Ευχαριστίας. Μελετώντας το κεφάλαιο αυτό ο αναγνώστης θα διαπιστώση πόσο στενά συνδέεται η θεία Λειτουργία με την ησυχαστική ζωή της Ορθοδόξου Παραδόσεως. Εντοπίζονται τα ιδιαίτερα ησυχαστικά στοιχεία τα οποία βιώνει κανείς στην θεία Ευχαριστία, διότι οι ευχές της θείας Ευχαριστίας για την άξια προσέλευση σε αυτήν τόσο των πιστών, όσο και των Κληρικών, είναι γεμάτες από ησυχαστικό περιεχόμενο.  Η συμμετοχή του χριστιανού στην θεία Ευχαριστία δεν πρέπει να παραμένη σε μια τυπική παρακολούθηση, αλλά θα πρέπη να συνδέεται με την εσωτερική νοερά Λειτουργία, διότι μέσω αυτής αποκτά ο πιστός σχέση και κοινωνία με τον Θεό. Υπογραμμίζεται ότι η θεία Κοινωνία ενεργεί ανάλογα με την πνευματική κατάσταση του Χριστιανού, δηλαδή προϋποθέτει την ησυχαστική-νηπτική προοπτική του χριστιανού. Η Θεία Ευχαριστία είναι μέθεξη της Βασιλείας του Θεού, αλλά αυτό προϋποθέτει τον ησυχαστικό-νηπτικό τρόπο προσελεύσεως σε αυτήν.

Το βιβλίο διακρίνεται από ποικιλία θεμάτων που δείχνουν το βάθος της ορθοδόξου εκκλησιαστικής ζωής και θεολογίας.

2. Τα πλαίσια της ορθοδόξου θεολογίας ΙΕΡΟΘΕΟΣ ΒΛΑΧΟΣ

2. Τα πλαίσια της ορθοδόξου θεολογίας

Βέβαια, όταν κάνουμε λόγο για ορθόδοξη ησυχία, εννοείται ότι αυτή διαφέρει σαφώς από μια ουμανιστική ησυχία, μια ησυχία που κινείται μέσα σε ινδουϊστικά και βουδιστικά πρότυπα. Πρόκειται για μια ησυχία που κινείται μέσα στα βασικά πλαίσια του εκκλησιαστικού πνεύματος. Ακριβώς για τον λόγο αυτόν, είναι ανάγκη να καθορισθούν τα βασικά πλαίσια της ορθοδόξου ησυχαστικής και νηπτικής παραδόσεως της Εκκλησίας που την διακρίνει από κάθε άλλη παράδοση, δυτικού ή ανατολικού τύπου.

Το πρώτο είναι ότι ο άνθρωπος είναι θετικό δημιούργημα του Θεού, αποτελείται από ψυχή και σώμα και είναι περίληψη όλης της δημιουργίας. Αποτελείται από νοερό και αισθητό και μέσα του υπάρχει η εντελέχεια, δηλαδή μια αρχή που οδηγείται προς το τέλος. Αυτό λέγεται και υποστατική αρχή (Γέροντας Σωφρόνιος). Είναι το κατ' εικόνα και το καθ' ομοίωση. Το παρουσιάζει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος στον ορισμό περί του ανθρώπου· ο άνθρωπος είναι: “ζώον ενταύθα οικονομούμενον και αλλαχού μεθιστάμενον, και πέρας του μυστηρίου, τη προς Θεόν νεύσει θεούμενον”.

Το δεύτερο είναι ότι, ο άνθρωπος είναι πρόσωπο-υπόσταση, και αυτό δεν αναφέρεται μόνον στην ψυχή, αλλά στην όλη ύπαρξη του ανθρώπου, αφού υπάρχει στενή σχέση μεταξύ ψυχής και σώματος. Και πέρα από τα δύο αυτά στοιχεία, συγχρόνως στον προπτωτικό άνθρωπο υπήρχε και το Πνεύμα, η Χάρη του Τριαδικού Θεού. Στην ορθόδοξη διδασκαλία δεν παραδεχόμαστε την θεωρία της μεταφυσικής του Πλάτωνος, όπου γίνεται διάκριση μεταξύ φύσει αθανάτου ψυχής και φύσει θνητού σώματος.

Στον προπτωτικό άνθρωπο, ο νους ελάμβανε την θεία Χάρη και αυτή διαπορθμευόταν στο σώμα του και από εκεί ακτινοβολούσε σε όλη την κτίση. Όμως με την πτώση του άλλαξαν τα πράγματα. Η ψυχή απομυζά το σώμα και δημιουργούνται η φιλαυτία και τα ψυχικά πάθη. Το σώμα απομυζά την κτίση και δημιουργούνται τα σωματικά πάθη και ακολουθεί το οικολογικό πρόβλημα. Η έκφραση αυτή των παθών δημιουργεί και τα κοινωνικά προβλήματα.

Επομένως, χρειάζεται να γίνη θεραπεία. Να αλλάξουν τα δεδομένα, να αλλάξη η σειρά, ήτοι το σώμα να υποταχθή στην ψυχή και η ψυχή να εμπνέεται από την Χάρη του Θεού.

Χαρακτηριστικός είναι ο λόγος του Αποστόλου Παύλου: “όσοι γαρ Πνεύματι Θεού άγονται, ούτοί εισιν υιοί Θεού. ου γαρ ελάβετε Πνεύμα δουλείας πάλιν εις φόβον, αλλ ελάβετε Πνεύμα υιοθεσίας, εν ω κράζομεν· αββά ο πατήρ. αυτό το Πνεύμα συμμαρτυρεί τω πνεύματι ημών ότι εσμέν τέκνα Θεού” (Ρωμ. η΄ 14-16). Το χωρίο αυτό του αποστόλου Παύλου είναι πάρα πολύ σημαντικό για την Ορθόδοξη Παράδοση. Εδώ σαφώς λέγεται ότι εκείνος που λαμβάνει το Άγιον Πνεύμα στην καρδιά του άγεται υπό του πνεύματος του Θεού, αποβάλλει το πνεύμα της δουλείας στον φόβο, λαμβάνει το χάρισμα της υιοθεσίας –δηλαδή γίνεται υιός, κατά Χάριν, του Θεού. Έκφραση δε αυτής της υιοθεσίας είναι το ότι ενεργείται η προσευχή μέσα στην καρδιά και το ότι το Άγιον Πνεύμα δίδει την επιβεβαίωση ότι είναι τέκνον Θεού. Οπότε η ενέργεια του Αγίου Πνεύματος μέσα στην καρδιά επιβεβαιώνεται εμπειρικά, υπάρχουν αποδείξεις γι' αυτό το γεγονός.

Το τρίτο είναι το μεγάλο πρόβλημα του θανάτου. Μετά την αμαρτία, που είναι η παρά φύση κίνηση των δυνάμεων της ψυχής και η διακοπή των σχέσεων του ανθρώπου με τον Θεό, εισήλθε ο θάνατος μέσα στην ύπαρξη του ανθρώπου, πρώτα ο πνευματικός, όπως λέγει ο Απόστολος Παύλος “πάντες γαρ ήμαρτον και υστερούνται της δόξης του Θεού” (Ρωμ. γ', 23) και ύστερα ο σωματικός. Και επειδή ο θάνατος είναι και σωματικός, σημαίνει ότι, όπως ανακάλυψε και η σύγχρονη επιστήμη, στο D.N.A. υπάρχουν τα γονίδια των ασθενειών και της γήρανσης. Ο θάνατος επομένως είναι μια ασθένεια και μάλιστα βιολογική.

Αυτό δημιουργεί πόνο, φόβο, ανασφάλεια, φιλαυτία, αυτοσυντήρηση. Ως αποτέλεσμα είναι το ότι ο άνθρωπος ζητά κατοχύρωση στα χρήματα, τα κτήματα, την εξουσία, την φιληδονία. Ο έρωτας εκλαμβάνεται όχι μόνον ως σωματική ικανοποίηση και ως βίωση της ηδονής, αλλά ως επιβίωση της ύπαρξης. Αυτό έχει σχέση με τα πάθη που αναπτύσσονται στον μεταπτωτικό άνθρωπο. Το δε βασικό πάθος είναι η φιλαυτία, η οποία κατά τον άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή χαρακτηρίζεται ως η άλογος του σώματος φιλία. Από την φιλαυτία προέρχονται άλλα τρία πάθη ήτοι η φιληδονία, η φιλοδοξία και η φιλαργυρία.

Η θεραπεία αυτών των τριών βασικών παθών επιτυγχάνεται με την υπακοή, την παρθενία και την ακτημοσύνη. Τηρουμένων των αναλογιών μπορούν και οι έγγαμοι να ζήσουν τις τρεις αυτές ευαγγελικές αρετές.

Το τέταρτο σημείο είναι ότι, κάνοντας λόγο για την θεραπεία των παθών, πρέπει να δούμε και την τριμερή διαίρεση της ψυχής, κατά την Ορθόδοξη Παράδοση. Ο Πλάτων δίδασκε την τριμερή διαίρεση της ψυχής σε λογιστικό, επιθυμητικό και θυμικό. Οι Πατέρες προσέλαβαν αυτόν τον χωρισμό, χωρίς όμως να τον εντάξουν μέσα στην φιλοσοφική - μεταφυσική προοπτική του Πλάτωνος. Σύμφωνα με τους αγίους Πατέρας, οι τρεις αυτές ενέργειες είναι φυσικές δυνάμεις της ψυχής και πρέπει να πορεύωνται κατά φύση και υπέρ φύση. Όμως με την αμαρτία απέκτησαν την παρά φύση κίνησή τους. Επομένως πρέπει να επανέλθουν πάλι στην κατά φύση κίνηση.

Στην Αγία Γραφή διατυπώνεται η προτροπή: “αγαπήσης Κύριον τον Θεόν σου εξ όλης της καρδίας σου και εξ όλης της ψυχής σου και εξ όλης της διανοίας σου και εξ όλης της ισχύος σου” (Μάρκ. ιβ', 30). Αυτή η εντολή αναφέρεται στο τριμερές της ψυχής και την πορεία τους προς τον Θεό.

Στον μεταπτωτικό άνθρωπο υπάρχει μια διάσπαση, αφού άλλο σκέπτεται, άλλο επιθυμεί και άλλο πράττει. Αυτό σημαίνει, ότι πρέπει να γίνη ενοποίηση της ύπαρξής του, και βέβαια, ενοποίηση της ψυχής με το σώμα, όπως λειτουργούσαν προ της πτώσεως. Αυτό δεν μπορεί να γίνη παρά μόνον με τον Χριστό. Έτσι θα νικηθή και ο θάνατος. Γι' αυτό ο Χριστός προσέλαβε το θνητό και παθητό, νίκησε τον θάνατο και ανέστησε το σώμα και έγινε το φάρμακο της αθανασίας.

Η θεραπεία του ανθρώπου είναι η πορεία του από την ιδιοτελή στην ανιδιοτελή αγάπη. Οι τρεις δυνάμεις της ψυχής πρέπει να αποκτήσουν την κατά φύση και υπέρ φύση κίνηση. Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, κάνει λόγο για το τρισσόν και το ενιαίο της ψυχής και πώς η ψυχή καθαρίζεται και προσφέρεται στον Θεό. Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, κάνει λόγο για την φιλαυτία και ποια είναι τα πάθη κάθε δύναμης της ψυχής και ποιες είναι οι αντίστοιχες αρετές κάθε δύναμης της ψυχής. Το ίδιο διδάσκουν και άλλοι άγιοι Πατέρες, όπως ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής, ο Ηλίας ο Πρεσβύτερος και ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς.

Το πέμπτο σημείο είναι ότι, για την θεραπεία του ανθρώπου, κατά την διδασκαλία των Πατέρων της Εκκλησίας και την όλη θεραπευτική πράξη της Εκκλησίας, απαιτείται συνδυασμός μεταξύ μυστηρίων και ασκήσεως. Η άσκηση ως εφαρμογή των εντολών του Χριστού προηγείται των μυστηρίων και ακολουθεί τα μυστήρια. Συγκεκριμένα, το Βάπτισμα, είναι κάθαρση του κατ' εικόνα και ένταξη του ανθρώπου στην Εκκλησία· είναι γέννηση. Το Χρίσμα, είναι η κίνηση-φωτισμός του νου, που εκδηλώνεται με την προσευχή και γι' αυτό στην λατινική γλώσσα χαρακτηρίζεται confirmatio-επιβεβαίωση, δηλαδή επιβεβαίωση ότι ο βαπτισθείς είναι ναός του Αγίου Πνεύματος. Η θεία Ευχαριστία είναι ζωή, γιατί ο βαπτισθείς κοινωνεί του Σώματος και του Αίματος του Χριστού.

Η εν Χριστώ άσκηση, συνίσταται στην διέλευση του ανθρώπου από τους βαθμούς της πνευματικής ζωής, που είναι η κάθαρση, ο φωτισμός και η θέωση. Κάθαρση, κατά τον άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή, είναι η υπέρβαση της ηδονής και της οδύνης, φωτισμός είναι η υπέρβαση της λήθης και της άγνοιας και θέωση είναι η απαλλαγή και από την φαντασία. Τον συντονισμό μεταξύ μυστηρίων και ασκήσεως τον κάνει ο θεούμενος Πνευματικός Πατέρας.

Στην αρχαία Εκκλησία όπως υπήρχε ιδιαίτερη τάξη κατηχουμένων, έτσι υπήρχε και ιδιαίτερη τάξη μετανοούντων, οι οποίοι χωρίζονταν στους προσκλαίοντες, τους προσπίπτοντες, τους συνιστάμενους και τους κοινωνούντες. Το βλέπουμε στους κανόνες του Μ. Βασιλείου, του αγίου Γρηγορίου Νύσσης και άλλων Πατέρων.

Απ' όλα τα κείμενα της Αγίας Γραφής και των Πατέρων της Εκκλησίας φαίνεται καθαρά ότι η θεραπεία του ανθρώπου επιτυγχάνεται στην Εκκλησία, η οποία είναι μια ιδιαίτερη εκκλησιαστική κοινότητα - οικογένεια. Δεν πρόκειται για έναν ιδεολογοποιημένο χώρο, αλλά μια πνευματική οικογένεια, στην οποία υπάρχουν πατέρες, αδελφοί, κοινωνία αγγέλων και ανθρώπων, επικρατεί κοινοτική ζωή με τα μυστήρια και την κοινή λατρεία. Η προσωπική ζωή συνδέεται με την κοινοτική ζωή, οπότε δεν μπορούν να καλλιεργηθούν ατομοκεντρικές απόψεις θεραπείας και σωτηρίας.

Το έκτο σημείο είναι ότι, κάθε αμαρτία δεν είναι ένα εξωτερικό γεγονός, αλλά έχει θεολογική υποδομή και συνδέεται με την πτώση του ανθρώπου. Μια αμαρτία, π.χ. ο φόνος, ή η κατάκριση, έχει μεγάλο βάθος. Φανερώνει όλη αυτήν την ασθένεια που υπάρχει στο τριμερές της ψυχής, και την αποδιοργάνωση μεταξύ ψυχής, σώματος και Πνεύματος Αγίου. Για παράδειγμα, ο φόνος δείχνει ότι ο νους είναι σκοτεινός, η επιθυμία είναι ασθενής και το θυμικό είναι άρρωστο. Δεν υπάρχει προσευχή, εγκράτεια και αγάπη. Οπότε, η εξομολόγηση πρέπει να γίνεται με αυτήν την αίσθηση της μετανοίας που είναι πράγματι ώρα έλευσης της Χάριτος του Θεού.

Το έβδομο σημείο είναι ότι, η μετάνοια δεν αποβλέπει απλώς στην επαναφορά του ανθρώπου στην κατάσταση που βρισκόταν ο Αδάμ. Γιατί ο Αδάμ μετά την δημιουργία βρισκόταν σε νηπιακή κατάσταση και έπρεπε να ολοκληρωθή. Γι' αυτό κάνουμε λόγο για φωτισμό, που είχε ο Αδάμ, αλλά και θέωση ψυχής και σώματος, την οποία έφερε στον κόσμο ο Χριστός. Η μετάνοια έχει εσχατολογική προοπτική.

Ο άγιος Μάξιμος χρησιμοποιεί το παράδειγμα του αρχιτέκτονος, ο οποίος σχεδιάζει το σπίτι όπως το φαντάζεται ότι θα είναι στο μέλλον. Αυτό κάνει και ο Χριστιανός. Το μέλλον καθορίζει το παρόν και αυτό καθορίζει την ζωή του. “Ημών γαρ το πολίτευμα εν ουρανοίς υπάρχει” (Φιλιπ. γ', 20). “Τα άνω ζητείτε, ου ο Χριστός εστιν εν δεξιά του Θεού καθήμενος, τα άνω φρονείτε, μη τα επί της γής” (Κολ. γ', 1-2). Τα όσα θα κάνη ο Θεός κατά την Δευτέρα Του Παρουσία θα είναι μεγαλύτερα και λαμπρότερα από εκείνα που έκανε στο παρελθόν.

Άλλωστε αυτό το έσχατο πραγματοποιήθηκε στην ιστορία. Το έσχατο είναι αυτός ο Ίδιος ο Χριστός, το πρωτότυπο της δημιουργίας του ανθρώπου που σαρκώθηκε και ως μαγνήτης τραβάει όσα έχουν ελκτικότητα.

Γενικά, πρέπει να πούμε ότι, στην ορθόδοξη ψυχοθεραπεία συνδέονται στενά η ανθρωπολογία, η χριστολογία, η εκκλησιολογία, η εσχατολογία. Αυτά είναι τα πραγματικά πλαίσια θεραπείας και σωτηρίας. Η θεραπεία ταυτίζεται με την σωτηρία, την εν-Χρίστωση, την θέωση.